مدنیت و صنعت

«فرّخ‌روز» آهنگ قدیمی از تصنیفات باربد مرویست (از سلسلة آهنگهای «سیگانه»).

فراویز، پارچة متایست، که در گرداگرد جامه (درون آن) دوزند و با وه‌ای کنار استر را با کنار ابرة جامه پیوند دهند.  

فر (از اوستای-کharenang، پهلویی-کhگ) ، فرّ کیانی، فروغ و شکوه بزرگ و نیروی توانای را گویند، که در دین زردشتی اهوره‌مزدا به پیغمبر یا خود پادشاه می‌بخشیده است. آن را معمولاً فرّ ایزدی یا فرّ آریایی نیز می‌نامیدند. در «کارنامة اردشیر وبکان» قید شده است، که فرّ ایزدی در پیکر …

فنا (عربی -نیست شدن، خاموش شدن، مُردن) ، در تصوّف یکی از زینه‌های اساسی طریقت یا مقام پیش از بقا را گویند. اوّلین بار بایزید بیستامی غایه این تعلیمات را به میان گذاشته است. ماهیتش از آن عبارت است، که سالک راه طریقت، خصوصیتهای شخصی، از قبیل اراده، میل و رغبت …

فبوله (از لاتینی fabulه-روایت، حکایت) ، نقل په‌ای در پی واقعه‌هایی، که در اثرهای ایپیکی، لیریکی و ایپیکی و گاها درموی تصویر می‌یابند. در ادبیات عتیقه (یونان قدیم) اوّلها جنر خردترین روایتی و اساطیری را فبوله می‌گفتند. بعدتر بیان اثرهای صحنویی فبوله نام گرفت. اکثر محقّقان فبوله را با سیوجیت …

«عشّاق صادرخان»، سرودیست از سلسلة «عشّاق»، که آن را حافظ تاجیک صادرخان باباشریفاو تصنیف کرده است. «عشّاق صادرخان» به سرود خلقی-کلاسیکی «شهناز گلیار» مانندی داشته، اوجش از «عشّاق سمرقند» است. ولی قسم آوازیش را نسبت به دیگر سرودهای این سلسله به درجة کورته بلند برداشته سر می‌کنند. متن «عشّاق صادرخان» …

«عشّاق» (عربی جمع) ، 1) مقام یکم در سلسلة «دوازده‌مقام». 2) شعبه‌ای است در مقام «راست» «شش‌مقام»، که با نام شاخه‌های «مخمّس عشّاق»، «صوت عشّاق»، «قشقرچة صوت عشّاق»، «چپ‌انداز صوت عشّاق» «تلقین عشّاق»، «نثر عشّاق»، «افر عشّاق» عمل کرده، جزئیات مقیمم سازی و آوازی «راست» را تشکیل می‌دهد. 3) شعبه‌ای …

«افر» و ف آ ر، 1) ضربیست در سلسلة «دوازده‌مقام». موافق معلومات رسالة موسیقی بهجت-عور-روح» عبدالمؤمن صفی‌الدّین «افر» یکی از 24 ضرب (وزن) معمول «دوازده‌مقام» بوده، عادتاً برای آهنگ و نواهای شوخ مفرّح در اصول داعیره استفاده می‌شده است. ترکیب وزنی‌اش از 5 ضربعبارت بوده، 2 ضرب سنگین (یعنی بم) …

اصول صوتیه یکی از راههای سوادآموزی قدیمیست. اصول صوتیه در مرحلة آخرین خود اصول تحلیل آوازی نام گرفته بود. خصوصیتهای این اصول سوادآموزی اینهایند: ا) به شاگردان یکچند آوازهای نطق را می‌آموزاندند، ولی شکل حرفی آنها را نشان نمی‌دادند؛ ب) اوّل آواز، بعد شکل حرفی آن را یاد می‌دادند؛ و) …

ota «اصول» (عربی جمع ریشه، بیخ) ، 1) شکل و ترکیب اصلی ضربییست در موسیقی خلقهای شرق، که با نواختن سازهای ضربی (داعیره، نقاره، طبلک و غیره) به عمل می‌آیند. «اصول» در موسیقی کلاسیکی تاجیک در 24 وزن (بهر)-ا معمول سلسلة «دوازده‌مقام» و 13 ضرب (وزن)-ا بیرون از آن هنگام …