سغانه

سغانه 1) قبری، که از خشت پخته 6 سنگ به شکل گهواره ساخته، در آن یک و بعضاً یکچند میّت را دفن می‌کردند؛ 2) آثار معماریست، که برای ابدی گردانیدن خاطرة این یا آن شخص به بالای قبرش بنیاد می‌کنند. سغانه را از خشت پخته یا سنگ ساخته با کنده‌کاری و نقش کتیبوی‌ آرا می‌دهند؛ دو پهلویش رواقما-نند می‌شود.
به بالای گور گذاشتن ستونچة چوبی یا سنگی هنوز در دورة پیالیت جاری شده است. در یونان قدیم به بالای گور مجسمه، ستون کتیبه یا تصویردار می‌گذاشتند. در عصرهای میانه با افزودن نفوذ مسیحیت اروپاییان به جای ستونچه‌ها به بالای قبر صلیب می‌گذاشتگی شدند. در اوراپة غربی از عصر 11 به بالای قبر گذاشتن صندوق خالی سنگی یا برنجی معمول گشت. در کوکز عصرهای میانه تخته‌سنگ کنده‌کاریشده می‌گذاشتند. در ختایی، که اوّلها تخته‌سنگ را به طور عمودی گذاشته، در روی آن نام شخص را می‌کندند، دیرتر ساختن دیوارهای یادگاری معمول گردید. در زمان احیا جای سغانه را مقبره گرفت. عصرهای 17-18 کتیبنویسی رسم شد. در نیمة دوّم عصر 19-ابتدای عصر 20 به سغانه صورت مدفون را می‌گذاشتند. حالا در سغانه بیشتر عکس میّت را می‌دهند.
در آسیای میانه به بالای قبر بنا نمودن سغانه ا-قای 14-15 وسیع پقن گشت. آن را اساساً از خشت پخته ساخته، از پیشش لوحه می‌گذارند. لوحه را بیشتر از مرمر سیاه یا خاکستری ساخته، با نقش و نگار و کتیبها‌ آرا می‌دهند. در لوحة سغانه نام، کنیه، تاریخ تولد و وفات مدفون نوشته می‌شود. سغانة بالای قبر تیمور، سغانه‌های روی قبر خاندان تیموریان، سغانة دخمة شیبانیان با آرایش خود دقّتجلبکننده‌اند. در بعضی ناحیه‌های آسیای میانه، از جمله وادی فرغانه، میّت را درون سغانه می‌گذارند. ا. ولییف.