فانیتیکه

فونتیکه (یونانی رhoneticos از رhone-آواز) ، یک ساحة علم زبان‌شناسیست، که ساخت آوازی زبان را می‌آموزد. ساخت آوازی زبان دو جهت آموزیش دارد: تولیدی و اکوستیکی و فونکcیانلی و زبانی. این جهتهای نطق آوازی را دو ساحة علم زبان‌شناسی: فونتیکه (در معنای تنگ کلمه) و فانالوژی می‌آموزند.

فانیتیکه نه تنها وظیفه‌های زبانی حادثه‌های آوازی، بلکه جریان آوازسازی و خصوصیتهای اکوستیکی نطق آوازی را تحقیق می‌کند.
د و نوع فونتیکه-عمومی و خصوصی وجود دارد. فونتیکة عمومی در اساس امکانیّتهای آوازسازی دستگاه گفتار انسان شرایط عمومی تشکیل و تولید آوازها و خصوصیتهای اکوستیکی آنها را می‌آموزد و در اساس این گروه‌بندی عمومی صداناکها و هم‌صداها را پیشنهاد می‌کند. غیر از این، مسئله‌های به همتعسیرّسانی آوازها در جریان نطق-حادثه‌های همتولید، موافقت و مطابقت، تبدل و مانندشوی آوازها نیز موضوع بحث فونتیکة عموم می‌باشند. فونتیکة عمومی طبیعت و ماهیّت واحد خردترین تلفّظ-هجا را آموخته، عاملهای هجاجوداکنی را مویین می‌سازد. تحقیق واسطه‌های تشکیل متّحدی و یگانگی کلمه، نوعهای گوناگون زده (قووّگی، لحنی یا موسیقو و غیره) و سینگرمانیزم از وظیفه‌های فونتیکة عمومی می‌باشد. فونتیکة عمومی آهنگ را نیز، که گاها همچون یکی از واسطه‌های تشکیل جمله (یا گفتار) بوده، فونتیکة سینتکسیسی نامیده می‌شود، بررسی می‌نماید. فونتیکة خصوصی همة حادثه‌های ذکرشده را در یکجایگی با وظیفه‌هایشان در زمینة مصالح زبان مویین تحقیق می‌نماید. فونتیکة خصوصی می‌تواند ساخت آوازی زبان را در دورة حاضرة تاریخ انکشاف آن (فونتیکة توصیفی یا سینخرانی) و یا در زمان طولانیتر (فونتیکة تاریخی یا دیخرانی) مورد آموزش قرار دهد.
همشگگ عملی فونتیکه در بهتر کردن خط و الفبا، تعلیم تلفّظ ادبی، اصلاح نقصانهای نطق (لاگاپیدیه و سورداپیدگاگیکه) ، طرحریزی و اختراع دستگاههای فهمش ماشینی نطق بغایت کلان است. ل. زندیر، ت. خس‌کشیف.