ریندیه

رندیه روحیة آزاداندیشی شاعران و متفکّران کلس-سیکی فارس-تاجیک در زمان فئودالیست. برابر ظهورات دیگر تمایلهای ضددینی یک نوع اعتراض اجتماعی بود. شاعران رند در زمینة نابرابریهای اجتماعی به تنقید خرافات دینی، مذمّت جهالت، ترک دنیا و گوشه‌نشینی، عرف و عادت و تعصّب دینی پرداخته‌اند. در ایجادیات شاعران رندیه به غیر از انعکاس مسئله‌های یادشده ایشپرستی و غیره برعلا نمایان است، که آنها ماهیتاً به تعلیمات رسمی دین اسلام مقابل بودند. مثلاً، حافظ شیرازی در این باره گفته است:
مه‌ای بخور، مصحف بسوز و آتش اندر کعبه زن،
ساکین بتخانه باش و مردمازاری مکن.
در ایجادیات شاعران رندیه خدا مثل روحانیان بیشتر خصوصیتهای منفی دارد. رندان خدا را برای آن اعتراف می‌کردند، که در خیال با او مناظره کنند و به این واسطه کردار زاهدان، طالبان، شیخها و دیگر نمایندگان روحانیان اسلام را فاش نمایند. شاعران رند مطرب و مغنّی، پیر مغان، پیر خرابات را به واعظ، موغبچة باده‌فروش را به پیشوایان دین، می را به تعصّب دینی، رقص و شنیدن آواز موسیقی و سرود را به نماز و روزه و هجّ و زکات مسلمانی ضد گذاشته‌اند، به عقیدة رندان اگر راه و رسم آنها قبول شود، بسیار مسئله‌های دین مسلمانی از بین می‌رود. آن گاه مسلمانان در راه دین و رندان در طریقت رندی می‌مانند.
یشپرستی رندان بر خلاف دنیاپرستی دارایان و زهد زاهدان و صوفیان حادثة مهم زندگی شاعران رند بوده، زمینة جهان‌بینی آنها می‌باشد.
بیسیار شاعران و متفکّران تاجیک به شیوة رندی پیروی یا حسن توجّه داشتند.
دبیات: میرزازاده x. ، عقیده‌های ضددینی در ادبیات تاجیک، دوشنبه، 1966؛
ب ا ر ت یا ل س ا. ه. ، صوفیام ا صوفییسکیه لیتیرتوره، م. ، 1965. و. عصمتاو.