شوتورپایی

شوتورپایی، شترپایی، سپل شتر، سعله، سوءله، سوءله، سؤالی، برگ یخک، گل دور و (tus-p silago farfara) ، گیاهیست خودرویی، که برگش به کف پای (سپل) شتر مانندی دارد؛ از روی تصنیفات باتنیکه گیاه بسیارساله‌ای است از عایلة مرکّبگولها. پایهش راست، کوتاه (17-25 سم) ، بی‌شاخه. آن را برگهای پولکچمانند برتاب سیرپشمک پوشیده‌اند. در نوگ پایه یکتا «سبدک» گل (برش 1-2، 5 سم) حاصل می‌شود. در کنار سبدک گلهای زبانچشکل (ثمر‌آور، یعنی گلهای مادینه) و در میانه‌اش گلهای نیچشکل دوجنسه جایگیرند. گل ش. زرد، سیرشهد و سیرگرد است؛ اوّل بهار (مارت-اپر .) پیش از برگبراری می‌شکفد. در وقت پجموردن و خشکیدن پایه‌های ش. از بیخ پایه برگهای دومچدراز کلان (برشان 10-15 سم) می‌سبزند. روی برگ ش. سبز، بیپشمک بوده، پشتش سیرپشمک سفیدتاب است. ش. در بسیار ناحیه‌های ا.ج.ش.س. (قسم اروپایی، سیبری، کوکز، آسیای میانه، از جمله تاجیکستان) نشو و نما می‌یابد. عادتاً گوروه-گوروه در لب جویو کانالها، ساحل رودها، جایهای سیرنم، اینچنین چون علف بیگانه در باغ و کشتزار و غ. می‌روید.

بولی سینا ش.-را برای طبابت سلفه یکی از داروهای بهترین می‌دانست. بنا به معلومات و ش. قوّة باصره را می‌افزاید، دمبل، پوچک و آماس را «می‌پزاند».

تبیبان خلقی با جوشاب برگ و گل ش. علّت گُرده، خفدان، ضیقق نفس، سل شش، قبضیّت روده و معده، مثانه، با شیرة ش.-ا تر و تازه (روزی 4-6 چومچه) سل و شیرینچه را طبابت می‌کردند. آمیختة برابرحجم برگ ش. و گزنه را جوشانده با آبش cap (هنگام مویریزی و سیرسبوسکی) می‌شویند. برگ تر و تازة ش. («برگ یخک»)- را به چشم دردمند، پوچک و دنبل و آماس می‌بندند.

هالا برگ ش. در دارونامة 15 مملکت دنیا (از جمله ا.ج.ش.س.) اساساً چون داروی بلغم‌آور ذکر شده است. بیشتر برگ-folia farfa-گه‌ای و به مقدار کم گل ش.-flores farfarae-po میغوندارند؛ برگ باید داغهای برتاب (کسلی زنبوروغ «زنگه») نداشته باشد.

در فیتاتیرپیه (طبابت نباتی) نقیع برگ ش.-را برای معالجة بیماری عضوهای نفس، التهاب شش، ضیقق نفس، گزک معده و روده و غ. توصیه می‌دهند.

در عمل طبّ علمی برگ خالص یا آمیختة آن را با گیاههای دیگر (انیسون، بوسیر یا دُم گاوک، گل خیری، سوس، سوسن) اساساً چون داروی بلغم‌آور، اینچنین عرقران استفاده می‌برند.

برگ ش. 5-10% لعاب، 5% کراتینایدها، 2، 6% گلیکازیدها، سپانینها، مادّه‌های دبّاغی، پلیسخریدها (دیکستیرین، انولین) ، 0، 5% مادّة تلخ توسّیلگین، 5 مگ% ویتامین س، پیوستهای کمرینی، کیسلاته‌های آرگنیک و غ. دارد. در گلش فردیال، ارنیدیال، ستیگمستیرین، فیتاستیرین، ترکسنتین، روتین و    ن-گیپتاکازن نام مادّه‌ها دریافت کرده‌اند.

د .: زیملینسکنی س. ا. ، لیکرستوینّыی رستینیه ا.ج.ش.س.. م. ، 1958؛ یاردناو د. [و دیگ. ]، فیتاتیرپیه، صافیه، 1972؛ توراوه ا. د. ، لیکرستوینّыی رستینیه ا.ج.ش.س. ا اخ پریمینینی، م. 1974؛ گمیرمن ا. ف„ گرام ا. ا. ، دیکارستوشی لیکرستوینّыی رستینیه ا.ج.ش.س.، م. . 1976.

م. حاجیمتاو.