سییاد نوا

سییاد نوا، سیت ناوه (تخلّصش؛ نام و فمیلیش اروتیون سیدین؛ 1712، تبیلیس-4795، همان جا) ، شاعر ارمین. از عایلل کاسیو. از جونی به شعر و موسیقی رغبت زیاد ظاهر می‌نمود. در نواختش اسبابهای موسیقی شرقی هنرمند بود و چون سفاینده شهرت داشت. چندی در دربار ارکلی 11 خدمت نمود، ولی با اغوای حاسدان از دربار رنده شد. سیëد نوا بعد وفات زوجه‌اش سال 1768 در معبد اخپت گوشه‌نشینی را اختیار کرد. هنگام هجوم غارتگرانة آغا محمّدخان (سرلشکر قشون ایران) سیëد نوا وحشیانه کُشته می‌شود. سیëد نوا زبانهای ارمنی، گرجی، آذری، فارسی و عربی را می‌دانست، از تاریخ و مدنیّت این خلقها وقوف کامل داشت. آثارش را به سه زبان: ارمنی، گرجی و آذری ایجاد کرده است. به فارسی نیز شعر گفته است. در شعر او حیات وزنین خلقهای ارمن، آذری و گرجی و آرزو و آمال آنها انعکاس شده است. سیëد نوا در سرودهایش حسیات و هیچان طبقه‌های پایانی جمعیّت را افاده نموده، چنان که گفته است، یک عمر «خذمتگار خلق» بود. آثار سیëد نوا مضمون اجتماعی داشته، استبداد و علّت فئودالیزم را فاش کرده است. بر خلاف تعلیمات داگمتیکی عصر میانگی سیëد نوا در ایجادیاتش غایه‌‌های گمنیزم، آپتیمیزم و ترحّم را نسبت به مردم عادّی تلقین نموده است. در آثار او تصویر نابرابریهای اجتماعی، توانایی خرد انسان، آرزو و امید خلق، سوز و گداز عاشقان، صداقت، دوستی خلقها و طبیعت موقع مهم دارند. خصوصاً اشعاری عاشقانة سیëد نوا خیلی پرشور و صمیمیست. سرودهای او در بین خلق مشهورند. خوش‌آهنگی، سادهبیانی از خصوصیتهای اشعار سیëد نوا می‌باشود. او نظم خلقی را با نظم کلاسیکی ماهرانه آمیزش داده، در مندرجه و شکل نوآوریها کرده است. سیëد نوا در پیشرفته ادبیات ارمنی، گرجی و آذری سهم بزرگ گذاشته است.
اجادیات سیëد نوا با ادبیات فارس-تاجیک هماهنگی دارد. در آثار او تأثیر ایجادیات فردوسی، خییام، سعدی، حافظ و دیگران به نظر می‌رسد. اشعار سیëد نوا به بسیار زبانهای خلقهای ا.ج.ش.س. و چندین زبانهای خارجی ترجمه شده‌اند. بسیار اثرهای سیëد نوا به تاجتکی ترجمه و نشر گردیده است.
اس .: لیریکه، م. ، 1963.
ه. محمدامیناو.