«رساله در علم موسیقی»

«رساله در علم موسیقی» رسالة موسیقی، تألیف محمود ابن محمّد نیشاپوری (1842). «رساله» از مقدّمه و 5 باب عبارت است. در مقدّمه مؤلف از مقام علم موسیقی سخن رانده، به استادان پیشین این علم سپاسگزار می‌کند. فصل اوّل «در بیان 12 پرده» (مقام) بوده، از دوازده‌ مقامی، که در خراسان معمول بود: «راست»، «مخالف راست»، «عراق»، «مخالفک»، «هوسینی»، «بزرگ»، «اصفهان»، «مادّه»، «بوسلیک»، «نوا»، «نهاوند»، «عشّاق» معلومات می‌دهد. فصل دوّم «بیان 12 پرده، شش آوازه، 24 شعبه»، که از طرز استخراج و مکان مقامها، علاقة مقامها با برجهای فلک و از مناسبت آوازه و شعبه‌ها بحث می‌کند. فصل سوّم «در بیان بانگهای موسیقی» بوده، در خصوص 18 بانگ موسیقی و ترتیبات بانگ مقامهای علی‌حده معلومات می‌دهد. فصل چارم «در تعیین مقامها» بوده، از خصوص محل اجرای مقامها، برای کدام طایفة مردم موافق بودن این یا آن مقام، نگاه داشتن نظام در وقت اجرا و دیگر مسئله‌ها بحث می‌کند. فصل پنجم مسئله‌های رعایة اخلاق هنروری، وابسته به حالت به گروهها جدا کردن سامعان، وابسته به پیشه، شوق و هوس، مزاج و غیره انت-خواب نمودن موسیقی را در بر می‌گیرد. یک نسخة رساله در شوع-بة لنینگردی دستنویسهای شرقی آکادمی فنهای اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی سایوز ساویتسکیخ ساتسیلیستیچیسکیخ ریسپوبلیک ا.ج.ش.س. تحت رقم س 612 (لّ 27 6-28 ب) محفوظ است.
ه. رجب‌اف.