مازمبیک

مازمبیک (mocambiguo) ، ریسپوبلیکة xلقی مازمبیک، دولت در ش. افریکه. در شیم. با طنزنیه، در ج غ. با رج و سوزیلیند، در غ. با مل­و، زمبیه و رادیزیة جنوبی هم‌سرحد است. در ش. با اقیانوس هند هم حدود می‌باشد. مساختش 783 هزار کم’، اهالی‌اش زیاده از 12، 13 ملن نفر.

پایتختش ش. مپوت و (تقریباً 755 هزار نفر). از جهت مأموری به 10 آکروگ تقسیم شده است.

سردار دولت و حکومت-پری­زیدینت؛ آرگن عالی دولتی و قانون‌برآر-مجلس خلقی.

‌طبیعت. قسم غربی مازمبیک را پهن‌کوه و پشته‌کوهها (نقطة بلندترینشان قوه بینگه-2436 م) ، جسم شرقیش را پستی نزدیساهیلی مازمبیک فرا گرفته است. اقلیم در شیم. سوباکوتاری، در ج. پسستیک تراپیکی. حرارت میانة ژانویه در پستیها از 26 س تا 30“س، ژوئیه از 15° س تا 20° س. بارشاتپ سالانه از 750 تا 1500 مّ. دریاهای ملایی: زمبیز و لیمپاپا؛ کولها: نّسه یا خود ملو (ساحلهای شرقی آن در حدود مازمبیک واقع گردیده است) و شیروه. ثروتهای زیرزمینی؛ انگشت، معدنهای عورن و آهن، اسبیست، فسفریت، طلا، باکسیت و غ. نباتات: اساساً بیشه‌های سیرک و سونّه عالم هیوانات: فیل افری­کایی، آه و، شیر، ببر، گورخر، بهموت، شغال، کفتار، میمون و غ. ، حشرات، مار و پرّندگان زیادی دا­رد.

هالی. زیاده از 98% اهالی را خلقهای عایلة بنتوزبان تشکیل می‌کنند. در قسم شیم. مملکت خلقهای مکه و و لاموی، ملوی، مکاندی، ویا، سوخیل، در ج، تسانگه، مشانه، انگان، سوز، از اروپاییان اساساً پارتوگلیها زندگی می‌کنند. قریب 80% اهالی معتقد دین و آیینهای محلی بوده، اهالی باقیمانده مسلمان و نصرانیانند. زبان رسم پارتوگلیست. شهرهای کلان: مپوت و، بییره، کالیمه نه.

اچیرک تاریخی. قدیمترین ساکنان مازمبیک بوشمینها و گاتّیپتاتها بودند. دیرتر جای آنها را قبیله‌های بنت و، که از جن. سودن آمده بودند، گرفتند. آنها اساساً با دهقان و چارواداری مشغول بو­دند. در عصرهای 5-16 دولتهای افریکایی تشکیل شدند، که یکی از کلانترین آنها ماناماتپه بود. اوّلین کسبه‌های تجارتی عربها در این جا عصر 8 به وجود آمدند. ایکسپیدیتسیة پارتوگلی وسکا ده گمه سال 1498 هنگام سفر خود به هندوستان مدّتی در مازمبیک توقف کرد. در اوّل عصر 16 پارتوگلیها به ساریل مازمبیک فُرآمده، به درونتر مملکت حرکت کردند. سال 1505 آنها در سافله استحکام و 1508 در مازمبیک قلعه‌ای ساختند. پارتوگلیها سال 1629 حاکم ماناماتپه را مجبور نمودند، که به شرطنامة اسارت‌آور امضا کند و وسّل شاه پارتوگلیه گردیدن خود را اعتراف نماید. سال 1781 در لارینس و-مرکیش قلعه‌ای بنیاد گر­دید و آن سال 1897 به مرکز معمو­ری مستملکه تبدل یافت. در عصرهای 17-18 غلام‌فروشان پار­توگلیه بسیار افریکایها را به بر­زیلیه برده فروختند. تا آخر عصر 19 ریانهای نزدیساهیلی تحت نظارت پارتوگلیها بود. پارتوگلیها قوشیدند، که ریانهای داخلی مملکت را نیز تحت نظارت خود درارند. این کوشش آنها باعث جنگ دور و دراز بین پارتوگلیها و دولت افریکایی وتوه (در اوّل عصر 19 تشکیل شد) گردید. بعد جنگ یکم جهانی هنگام تقسیمات افریکة شرقی گیرم­نیه تیرّ. جنوبتر د. روومه (به نام سه‌کنجة کیانگه) به مازمبیک همراه کرده شد. به مازمبیک بیشتر کپی­تل انگلیه و بعد جنگ دوّم جهانی کاپیتال امریکا و پارتو­گلیه راه یافت. سال 1920 استودینتان افریکایی از مازمبیک به لیسبان آمدگی تشکیلات وطن‌پروران-لیگة افریکایی تشکیل نمودند. بعدتر در مازمبیک اسّاتسیتسیة افریکایی، اسّا­تسیتسیة مازمبیکیها و دیگر تشکیلاتها به وجود آمدند. این تشکیلاتها بر ضد مستملکداران مبارزه می‌بردند. سال 1925 کارکنان نتوشیات، داکیرها، 1949 کارگران و داکیرهای لارینس و-مرکیش شورش برداشتند. خلقهای مازمبیک بر ضد مستملکداران مبارزه را دوام می‌دادند. 25 سپتامبر 1964 در مازمبیک شورش مسلّح cap شد. به مبارزة آزادی‌خواهی خلق، پرتیة فرانت آزادکنی مازمبیک (فریلیما، سال 1962 تأسیس یافته است) سروری نمود. در رفت مبارزة ضد قشونهای پارتوگلیه فریلیما ارمیة خود را تشکیل نموده، سال 1968 در آکروگ تیتی عملیات حربی آغاه کرد و به مستملکداران شکست داد. تا اوّل سال 197ه فریلیما زیاده از چاریک تیرّ. مملکت­ را به دست آورد. در تیرّ. آزادشده آرگنهای حاکمیت خلقی تشکیل یافتند و آنها یک قطار تدبیرهای اجتماعی و اقتصادی ‌اندیشیدند؛ استحصالات خواجگی قشلاق به راه مانده، کسل‌خانه، مکتبها و کدرهای محلی تییار کرده شدند. این همه چاره‌بینیها به انکشاف منبعدة حرکت آزادی‌خواهی مساعدت کرد. دگرگونیهایی، که در پار­توگلیه به عمل آمدند، باعث هر چه زودتر حل شدن مسئلة استقلالیّت مازمبیک گردیدند. حکومت موقتی پارتوگلیه، که بعد سرنگون شدن ترتیبات فاشیستی تامش-کانت و (25 آوریل 1974) به سر حاکمیت آمد، عملیات حربی را در ملکهای پارتوگلیه قطع گردانیده، 27 نیول حقوق به خودمویینکوی و استقلالیت داشتة سابق مستملکه‌های مملکت را اعتراف نمود. 25 ژوئن 1975 استقلالیّت مملکت و ریسپوبلیکة خلقی مازمبیک نام گرفتن آن اعلان کرده شد. خود همان روز کانستیتوتسیة نو اعتبار پیدا کرد.

29 ژوئن 1975 اوّلین حکومت ملّی تشکیل یافت، که همة اعضایان آن خادمان نمایان فریلیما می‌باشند. قوّه‌های ارتجاعپرست داخلی و بینلخلقی سپتامبر، اکتبر و دسامبر 1975 به مقابل حکومت ن­و خلقی برخاستند، امّا کارشان برار نگرفت، آشوبها فرو نشانده شدند.

هوکومت رهم در سیاست بیرونة خود راه ضدمپیریلیستی را پیش گرفته، برای تماماً برهم دادن منبة مستملکداری و ارکپرستی در قطعة افریکه، برای انکشاف دوستی و همکاری با ا.ج.ش.س. و دیگر مملکتهای ساتسیلیس­تی می‌کُشد. رهم با ا.ج.ش.س. (ژوئن 1975) مناسبتهای دیپلماتی برقرار کرده است. رهم از سال 1975 اعضای تدم می‌باشد.

خاجگی. مازمبیک مملکت اگرریست، تا سال 1975 در اقتصادیات آن کاپیتال خارجی، اساساً کاپیتال پارتوگ­لیه، ریسپوبلیکة افریکة جنوبی کاپیتال انگلیه، فرنتسیه، شمه حکمران بود. از سال 1975 ساخت اقتصادی مملکت تدریجاً تغییر یافت. در مازمبیک ضمن و ذخیره‌های مینیرلی مالکیّت عمومی‌خلقی اعلان کرده شد. وزن قیاسی س­نات در محصولات عمومی مملکت قریب 14% می‌باشد. تقریباً 70% اهالی قابل محنت در خواجگی قشلاق کار می‌کند. قسم زیاد میدان کشت آبیاری کرده می‌شود. برای قانع گردانیدن طلبات محلی جواریمکّه، منیاک، شالی، چارمغز زمینی (ارخیس) بنن و غ. پرورش می‌کنند: چارمغز کاشیو، پخته، چوب و تخته، سپال، چایی، کاپره، نیشکر به خارجه فروخته می‌شود، که آن 80% ایکسپارت مازمبیک را تشکیل می‌کند. به انکشاف چارواداری پشّة تسیتسی مانع می‌شود. سال 1979 در مملکت (به حساب هزار cap) 1282 گاو، 402 بز و گوسفند، 57 خوک بود. ماهیگیری نیز انکشاف یافته است. از ثروتهای زیرزمینی تنتل، نیابیی، بیریلّیی، باکسیت استحصال می‌شود. ساحه‌های اساسی س­نات: استحصال محصولات نیفت، کارکرد محصولات خواجگی قشلاق. در مازمبیک ان­چونین زوادهای روغن ارخیس، پَخته‌تازه‌کنی، پیوا، فابریکه‌های تماکو، مبل، فنیره، زوادهای تسیمینت و غ. کار می‌کنند.

تول راه آهن 3786 کم، اتومبیلگرد 39، 2 هزار کم. خرسنگهای مرجانی زیرآبی و جیره‌های قُمزار به کار کشتی‌گردی خلل می‌رسانند. بندرهای اساسی: مپوت و و بییره. در تیرّ. مازمبیک تقریباً 300 ایرادرام و میدانچه‌های سمالیاتنیشی (اکثراً حربی) واقع گردیده‌اند. مازمبیک از خارجه خوراکواری و نوشاکی، مصنوعات بافندگی، نیفت، مالهای شیمیایی، متالهای سیاه و رنگه، ماشین و تجهیزات، واسطه‌های نقلیات میخرد. شریکان اساسی در تجارت: پارتوگلیه، ریسپوبلیکة افریکة جنوبی، بریتنیة کبیر، فرنتسیه، شمه، ژاپن. مازمبیک بعد صاحب شو­دن به استقلالیت با مملکتهای ساتسیلیستی، از آن جمله با ا.ج.ش.س. علاقة تجارتی برقرار نمود.

ماریف. سال 1975 85% اهالی از 15-ساله کلان مملکت بی‌سواد بود. مهلت تعلیم در مکتب ابتدایی برای آنهایی، که تحصیل را در مکتب میانه دوام می‌دهند 4 سال و برای آنهایی، که در آینده تحصیل را دوام نمی‌دهند 5-6 سال مقرّر شده است. برای همة کودکان از 6 تا 14-ساله تعلیم حتمیست. مهلت تعلیم در مکتب میانه 5 سال است. بعد به دست درآوردن استقلالیت در سراسر مملکت به تشکیل کردن کورس و مکتبهای محو بی‌سوادی آغاز نمودند. در مپوت و انیویرسیتیت هست (از سال 1962). در مازمبیک مکتبها دولت شدند. سال 1976 در مپوت و این-ستیتوت کینای ملّی تأسیس یافت. کتابخانه‌ها: کتابخانة ملّی م­پوت و (1961) ، کتابخانة مونیتسیپلی مپوت و، کتابخانة انیویرسیتیت، موزی الور و د کستر و (1911).

نیگهداری تندرستی. سال 1973 به هر 1 هزار نفر اهالی‌اش 28، 1 نفر تولد و 7، 2 نفر فوت راست آمد. سال 1970 به هر 1 هزار نفر کودک نوزاد 92، 5 نفر فوت راست می‌آمد. درازی عمر به حساب میانه 41 سال. سال 1972 در مملکت 588 کسل‌خانة دارای 11 هزار کت (1، 3 کت به 1 هزار اهالی) موجود بود، که در آنها 510 دُختُر (1 دُختُر به 16، 7 هزار اهالی) ، 16 دُختُر دندان، 14 فرمتسیوت، 884 همشیرة طبّی و دیگر کارکنان ساحة طبّ خذمت می‌کردند.

میعماری و صنعت تصویری. در مازمبیک دو نمود منیلسازی معمول شده است. در ساحلها خانه‌های راست‌کنجه از چوب و خیمچه ساخته شده، دیوارهایشان با لایی لاویده می‌ش­ود. بام چنین خانه‌ها دونیشیبه می‌باشد. در ریانهای داخل مم­لکت خانه‌ها مدوّر مابینشان ستوندار بامشان کانوسشکل خس‌پوش. در مازمبیک اساساً کنده‌کاری چوب و از خیمچه بافتن اشیاهای گوناگون پهن شده است.

دبیات. ادبیات مازمبیک اساساً به زبان پارتوگلی انکشاف می‌یابد. ایجادیات دهنکی خلقهای ممل­کت به قدر کافی آموخته نشده است. در عصر 19 و اوّل عصر 20 جرن­لیستیکه تشکّل یافت. جرنل هرهفتینة «برد و افریکن و» («آ brado africano») ، که آن را سال 1918 برادران جون و جازی البزینها تأسیس نموده بودند، به زبانهای پارتوگلی و شیرانگه نشر می‌ش­ود. به آن روحیة ضد مستملکداری خاص است. اثرهای بعضی نویسندگان اصلاً پارتوگلی با غایه‌‌های مستملکداری (ب. کمش و، ر. جونیار) یا ایکزاتیزم فرا گرفته شده‌اند. ادبیات م بعد به آخر رسیدن جنگ دوّم جهانی پرثمرتر انکشاف یافت؛ در آن تمایل ریلیستی قوّت گرفت. شاعران ج. کرویرینیه (تولد 1922) ، نازمی د سازه (تولد 1927) در اثرهای خود افریکة سربلند و تسدیمنشونده را تصویر کرده، سیاست مستملکداران را به زیر تازیانة تنقید می‌گیرند. نظم مازمبیک دوش سنتوشه (تولد 1929) از روحیة پوب­لیتسیستی و جوش و خروش روالیوتسیانی سرشار است. سال 1952 اوّلین اثر نثری مازمبیک مجموعة حکایه‌های ج. دی‌اش (1926-49) «گادیدا»، سال 1964 مجموعة ل. بیرنرد و آنون (تولد 1942) «ما سگ نابکار را می‌کُشیم» از چاپ برآمد، که در آنها مؤلفان حقیقت حیات را حقانی انعکاس کرده‌اند. شاعران ر. ناگر (تولد 1933) ، س. ویییره (تولد 1941) و دیگر در موضوعهای مهم حیات امروزه اثرها می‌آفرند. به دیگر ز­بانهای خلقهای مازمبیک نیز اثرها ایجاد می‌شوند.

متبوات، رادیو، تلویزیون. سال 1976 در مملکت 10 نامگوی گزیته و جرنل نشر می‌شد. گزیته‌های اسا­سی: «دیری و» (به زبان پارتوگلی) «ناتیسی‌اش»، گزیتة حکومتی، «ناتیسی‌اش ده بییره» و غ. اگینتی اخبارات حکومت (از سال 1976) ، 9 ر­دیاستنتسیه، مرکز تیلیوییان (1974) کار می‌کنند.