تزکیرة میخانه

«میخانه» تزکیرة ابدونّبی فخروزّمانی قزوینی، که سال 1619 در ش. پتنة هندوستان تألیف شده، شرح حال و نمونة آثار 90 شاعر ساقی‌نامنویس را در بر می‌گیرد. ترتیب عمومی تذکره‌ و طرز طبقه‌بندی آن از روی «مرتبه» به طریق زیل است: مرتبة اوّل-در ذکر 29 نفر شاعرانیست، که پیش از تألیف تذکره‌ وفات کرده‌اند. این قسمت با نظامی آغاز یافته، با افضلخان به انجام می‌رسد. از میان شاعران این فصل مؤلف تنها با شاعر شکیبی ملاقات کرده است. مرتبة دوّم-در ذکر 23 سخنوریست، که تا زمان تألیف تذکره‌ زنده و مشهور بوده‌اند.

ین فصل با ذکر صوفی مازندرانی آغاز شده، با خود مؤلف انجام یافته است. موافق گفتة خودش او با اکثر این شاعران ملاقات کرده است. مرتبة سوّم-عبارت از 38 نفر شاعرانیست، که تا شناسایی و ملاقاتشان با مؤلف ساقی‌نامه نگفته‌اند. از این میان او ساقی‌نامه‌های ذهنی کشمیری، زیایی موشّخی، دیری کابلی و احوالی سیستانی را نقل کرده است. این قسم با نظیری نیشاپوری cap شده با درویش جاوید به پایان رسیده است.

خوسوسیّت به نظر نمایان تذکره‌ این است، که در آن ذکر احوال شاعران مفصلتر بوده، نام، تخلّص، معلومات راجع به گذشتگان سخنوران، دیوان داشتن یا نداشتنشان، تاریخ تولد، وفات، جای دفن و نمونة ساقی‌نامه‌های آنها ثبت گردیده است. بعضی از شاعرانی، که ملاقات بی‌واسطة آنها با مؤلف کتاب میسّر نگردیده است، از روی نقل دوستان و خویشان آنها ذکر شده است.

بعزی ساقی‌نامهایی، که در تذکره‌ آورده شده‌اند، در هیچ مأخذ دیگر دچار نمی‌گردند. شرح حال شاعران وصلی شیرازی، ملکی قزوینی، عسکری کاشانی، سفان تبریزی، حریفی مصنّف، میربد‌الله میجّه، زیایی موشّحی، مولانا رومی و غ. نیز در یگان منبة دیگر درج نشده است.