تسویرات روی سنگ

تصویرات روی سنگ، پیتراگلیفها، تصویرهای قدیمترین در دیوار و سقف غارها، بالای خرسنگها و سنگهای علی‌حده، که یکی از شکلهای وسیع پهنگردیدة صنعت ابتدایی می‌باشد. تصویرات روی سنگ از دورة پلیالیت تا روه‌های ما و در تمام جهان معلومند. سه اصول اساسی تصویرات به نه‌ار می‌رسد: رامهای با رنگ کشیده شدهه، رسمهای تراشیدشده و رسمهای به واسطة آلات تیز فلزی یا سنگی کندشده. تصویرات روی سنگ بی‌شمار ولکمانیکه (اتلیه) ، لیونت (اسپنیه) ، تسّیله (صحرای کبیر) ، کابوستان و زلوروگ (ا.ج.ش.س.) و غیره در تمام جهان مشهورند. در آسیای منیانه تصویرات روی سنگ بیشتر در کوهستان یافت شده است.

تسویرهای مغارة شخته و صورتهای زرووتسایی به عصر سنگ منسوبند. تصویرهای بسیار عصر برنجی در سایملیتاش (رسّ قرغیزستان) ، یافت شدند. تصویرهای سرمیشسایی و بوکنتاغ رسّ ازبکستان) با بدیعیت بلند خود فرق می‌کنند.
تسویرات روی سنگ در بسیار ناحیه‌های تاجیکستان، خصوصاً در زرافشان، نزدیکی لنین‌‌آباد و اشت، قراتیگین و درواز و از همه زیادتر در بدخشان (بیشتر از 10 هزار) یافت شده‌اند. باستان‌شناسان بسیر تصویرها را در ویبیستدرة نزدیکی خاروغ و تنها در لنگرکیشت زیاده از 6 هزار آن را آموخته‌اند. تصویرات روی سنگ تاجیکستان شرطاً به چنین دوره‌ها تقسیم کرده شده‌اد: 1) تصویرهای عصر سنگ از مغارة شخته منسوب به دورة می‌زالیت (هزاره‌های 9-ب تا میلادی) ، 2) تصویرهای عصر برنجی (هزارة 2 تا م .) 3) تصویرهر دورة اسکیفها (هزارة 1 تا میلاد) ، 4) تصویرهای دورة کُشانیان (عصرهای 1-4) ، 5) تصویرهای عصرهای میانه (عصرهای 7-15) ، 6) تصویرهای آخر عصرهای میانه و دورة حاضره (از عصر 16 تا روزهای ما) ، قریب در همة تصویرات روی سنگ تاجیکستان نخچیرها عکس یافته‌اند. در بین رسمها منظرة شکار بسیار دچار می‌آید. شکارچیان اکثر تیر و کمان در دست عکس یافته‌اند، که در پهلویشان صورت سگها کشیده شده‌اند. تصویر سواره‌ها، کاروان، محاربه، حملة درّنده‌ها به رمة چاروای خانگی، منظرتهای گوناگون دچار می‌شوند. غیر از نخچیرها دقّت رسّامان قدیم را اینچنین قطاس، گرگ، شیرپلنگ و غیره به خود جلب نموده‌اند.
منزره‌های گوناگون تصویرات روی سنگ همچون انعکاس ایجادیات خلقی آدید به دین، اساطیر، ادیالوژی، حیات میشی و طبع بدیعی خلقهای کیها از بینرفته معلومات بایی می‌دهند. تصویرات روی سنگ این کتاب به خود خاص سنگی، که نمونة ایجادیات گرانبهای رسّامان قدیم را برای نسلهای آینده نگاه داشته‌اند. و. ل. رناو.
تسویر دوچرخه و آدم (پامیر شرقی)