سورود «شورش واسع»

«شورش واسع»، سرود تاریخیست، که به شورش واسع بخشیده شده است. آن از 318 مصرع یا از 100 بند سیمیسری و چهارمیسره‌ای ترکیب یافته است. هر بند به سر خود مستقل بوده، به غایه عمومی اثر موافقت می‌نماید. اکثر جای بندها استوار نیستند و هنگام سرودن وابسته به خاطر گوینده تغییر می‌یابند. در «ش. و.» سببهای اجتماعی cap زدن شوریش خلق و مبارزة دهقانان بر ضد ظلم و استثمار حاکمان محلی و گماشتگان امیر بخارا تصویر یافته است. قهرمان اساسی «ش. و.» واسع است. خلق در بارة دلاوری و کارنمایهای این مرد شجاع با محبّت و احترام بی‌اندازه سخن رانده است. واسع در نظر خواننده همچون شخص دلیر و حقیقت‌طلب، خلق‌پرور و خیرخواه و دشمن اشدّی ظلم و ظالمی نمایان می‌گردد:

واسیع درآمد در میدان.

مانند شیر بیابان،

خانة میره کرده ویران.

واسیع مرد میدانه‌ای.

زمین و زمان لرزانی

بیک و قاضی هیرانه‌ای.

«ش. و.» یگانه سرود نسبتاً مکمّل تاریخی بوده، در ایجادیات دهنکی خلق تاجیک موقع مخصوص دارد. نمونه‌ها از «ش. و.» زیر سرلوحة «ترانه‌های خلق در خصوص واسع» در اوّلین مجم. «ادبیات دهنکی» (1934) درج گردیده بود. س. 1941 ل. بزرگزاده و ر. جلیلاو مجم. «انعکاس شوریش واسع در فلکلور» را به طبع رساندند، که آن صد بند این سرود و سلسلة خاطرات اشتراکچیان شورش را در بر می‌گیرد. آبرز واسع در ایجادیات گویندگان خلقی و شاعر و نویسندگان تاجیک ا. فطرت، م. تورسون‌زاده و ا. دهاتی، س. الغ‌زاده، بابایونوس خداییدادزاده انعکاس شده است. م. قناعت، غ. میرزا، ب. رسا، م. شیرعلی، زلفیه و دیگ. در وصف و شعرها گفته‌اند.

د .: اسراریو. ، امان‌اف ر. . ایجادیات دهنکی خلق تاجیک، د. ، 1980؛ واسعامه، د. ، 1985.

و. شیر‌محمّداو، ف. ایّهنییوه.