سابونک

سابونک، صابونکبیخ، صابونگیاه، علف صابونک، کنشت و، جنس گیاههای یک یا بسیارساله‌ای است از عایلة میخکها. پایهش سیرشاخ، برگش نیشترشکل، گلش 5-برگة دوجنسه، غوزه‌اش بیزشکد، درازرویه، گشادنشونده، تخمش گُردشکل چیندار. در دنیا 20-30 نمود صابونک می‌روید. در تاجیکستان 6 نمود آن هست.

پیشتر بیخ بعضی نمودهای صابون (علی‌الخصوص صابونبیخ) را به صفت صابون استفاده می‌بردند. صابونکبیخ بسیارساله‌ای است، که 10-50 سم قد می‌کشد. پایهش سارشاخ، ریزبرگ (درازی‌اش 1-1، 5 سم، برش 3-10 مّ) ، گلش گلابی یا گلابی سفیدچه، غوزه‌اش بیزشکل درازرویه. آوریل-ژوئن گل کرده، میوه می‌بندد. در نیشیابیهای سنگلاخ، جریقان گجدار، برخخاک، در پسته‌زار و شیباغزار (موضعای جنوب تاجیکستان و ساحلهای سر در بلندنّ 700-2200 م از سطح بهر) می‌روید.

سابونک را در بعضی مملکتقا (رفگ، اوستریه، فرنسیه، یونان، ا.ج.ش.س. و غیره) می‌پرورند. بیخ آن با نام «صابونکبیخ سرخ» معمول است. آن برای شستن متاع شاهی و پشمینه به کار می‌رود. در طبّ خلقی با بیخ آن زردپروین، بغوم‌درد و کسلیهای پوست (قوبا، پوچک، خارشک و غیره) را طبابت می‌نمایند. جوشابش را چون بلغم‌آور و پاشابران استفاده می‌کنند. حالا صابونک را در طبّ چون بلغم‌آور (هنگام برانخیت) توصیه می‌دهند (6  بیخ میدکردشدة صابونک را در 200 مل آب 30 دقیقه می‌جوشانند). بیخ صابونک 2، 5-30% مادّه‌های سپانانی، برگش گلیکازید سپانرین و ویتامین س دارد. برگ و پایة صابونک برای چاروا زهرناک است.

دبیات: فلاره تدجیکسکایی ا.ج.ش.س.. ت. 3، ل. . 1068؛ توراوه ا. د. ، لیکرستوینّыی رستینیه ا.ج.ش.س. ا اخ پریمینینی، مسکو، 1074.

م. حاجیمتاو، ا. مدمیناو.