ایلة کلان

عایلة کلان، جماعه  ایله. یکی از یچییکه‌های اساسی خواجگی و اجتماعی دورة زواد ساخت جماعه ابتدایست؛ شکل تاریخی آی­له. خویش و تبار طرف پدر، اهل عایلة آن، از جمله دختران خانه و نبیره‌دارا در بر می‌گرفت. عادتاً 3 یا از این زیاد اولاد عایلة کلان را تشکیل می‌داد. شمارة اعضای عایلة کلان به 20-30 نفر می‌رسید و در بعضی مواضع بیشتر از 100 کس بود. اساس اقتصادی عایلة کلان را واسطه‌های استیقسال آن: زمین، چاروای عمومی تشکیل می‌داد.

گمام بایگری و درآمد اعضای عایله عمومی بود. در coهة استعمال هم اعضایان عایلة کلان برابر بودند. عایلة کلان مقیمی در حولیهای کلان و بادیه‌نشین در کپّقا زندگی می‌کردند و در در یک عایله برای زن و شوهر جای مویینی جدا کر­ده می‌شد. بین اعضایان عایله مناسبت پدرشاهی حکمران بود. شخص کوخنسالترین (در بعضی عایله‌ها معتبرترین) سردار عایله حساب می‌یافت. او به خواجگی عایله سرداری می‌کرد. روزغار عایله را یاردمچی سردار-زن سالخورده (اکثر زوجة سردار عایله) اداره می‌کرد. جوانان موافق سنّ و سال به نوبت زن می‌گرفتند.

کسریّت جوانان اهالی مقیمی و نیمموقیمی به خویش و تبار خود خا­ندار می‌شد. همة خراجات تویی و قلین از حساب عمومی بود. عایلة کلان در دورهان گوناگون بین همة خلقهای جهان وجود داشت. عایلة کلان در مملکتهای شرق نزدیک و می­یانه، خصوصاً در آسیای میانه، در هزارة 1 تا میلاد شکل گیرنفته، در شهرها عصر 5 و در بین اهالی با-دیی‌نشین عصرهای 10-12 خیلی پهن شد.

برابر خرید و فروش و استحصال مصنوعات عایلة کلان برای بازار هم محصولات تیار می‌کردگی شد. اعضایان جماعه عایله امکانیّت پول یافتن را به دست آوردند. در نتیجه آدمان علی‌حده ثاقب ما­ل و ملک شخصی شدند، که در این جریان زنها نیز اشتراک داشتند. در نتیجة پیدایش مال و ملک شخصی، بعدتر مالکیّت خصوصی تنزّل عایلة کلان cap شد.

در ایران و آسیای میانه از آخر عصر 5 جای عایلة کلان را عایلة خرد گرفت. ولی در ب­رابر عایلة خرد در ریانهای از مرکزهای مدنی دور و از جهت اقتصادی قفامانده عایلی  کلان تا آخر عصر 19-اوّل عصر 20 وجود داشت. در شهر و محلهای گوناگون آسیای میانه در برابر به ریانهای دوردست پهن شدن مناسبتهای مالی و پولی پایة عایلة کلان بی‌نهایت سست شده، عایلة خرد به یچییکة اساس تبدل گشت.