نیزاری قهستانی

نزاری قهستانی سعد‌الدّین ابن شمس‌الدّین ابن محمّد (1247، برجند قهستان-1320، همان جا) ، شاعر فارس-تاجیک. پس از ختم مد­رسه به خدمت مأموری فرماندار قهستان درآمده، بارها به خراسان، ره‌ای، سیستان و قهستان سفر می‌کند، شهر و دهات و مردم از اسارت مغول به داد آمده را می‌بیند. این همه در ایجادیات نزاری قهستانی نقش مویین گذاشته است. در غلل و رباعی و کیتعه‌های شاعر از نابرابریهای اجتماعی، وضع ناگوار زندگی، تهمت و خیانتهای اهل دربار شکایتهای پرسوزی دیده می‌شود.

د و نسخة دستنویس دیوان و دو نسخة مکمّل کلیات آثار نزاری قهستانی تا زمان ما باقی مانده است، که 81 قصیده، 150 غزل، 268 رباعی، 24 ترکیبّه‌اد و ترجیع‌بند، 7 مثنوی را دربر می‌گیرند. قصیده‌های نزاری قهستانی، ب­رای فهمیدن واقعه‌های مهمّ تاریخی زمان شاعر و لحظه‌های گوناگون زندگی او اهمیت دارند. نزاری قهستان در غزل و رباعیاتش فریب روحانیان را آشکار ساخته، زنده‌دلی و حیاتدوستی را ترغیب نموده است. در مثنویهای «ادبنامه» (1296) ، «مظهر و ازهر» (1300، در پیروی «خسرونامه» عطّار) ، «دستورنامه» (1310) ، «سفرنامه» و غیره عقیده‌های اخلاقی و اجتماعی نزاری قهستانی افاده یافته‌اند.

د .: ب ا ی ب و ر د ا چ. گ. ، جیزن ا توارچیستوا ن زر، م. ، 1966؛ ریپکا یان، استاریه پیرسیدسکایی ا تدجیکسکایی لیتیرتورы، م. ، 1970.