مارها

مارها (serpontoe ب ophidia) ، یک قطار خزنده‌ها را گویند، که از دورة بور (تباشیر) اینجانب معلومند. تخمین می‌کنند، که مارها از خزنده‌های سوسمارشکل یا کلته‌کلاسهای آبی به وجود آمده‌اند. مارها زمان قدیم خیلی کلان بودند. درازی v: i تنه‌اش از 11 م 11 \ 2 \\ 3؛؛ بیشتر بود. کلانترین مارهای حاضره باشد، به 10 م می‌رسند. بدن مارها با پولکچه پوشیده شده، رنگشان بیشتر به محیط اطراف مطابقت می‌کند، چشمش پردة شفّاف یک‌لخت دارد، که آن هپنگام پوستپرتان مارها با پوست کهنه یکجایه جدا می‌شود. مارها دندانهای تیز به درون کجشده دارند. دندانهای مارهای زهرناک به غدود زهرحاصل‌کننده با نیچة داخلی پیوستند. اگر با تأثیر بیرون موشکهای چکّة مار کشش خورند درحال زهر جدا می‌شود (نیگ. رسم). استخوانهای جاغ مارها بین هم و کاسة cap حرکتناک پیوست بوده، آنها هنگام فروبری طعمه به کلان گشاده‌شوی کاواکی دهان کمک می‌رسانند. بعضی مارها (مار پیچان، مار آبی، چرنگمار) عضوهای تیرمالاکتسیانی دارند، که آنها شعاع گرم هیوانهای گرمخون را حس می‌کنند. مارها با یاری بدن و شکم پیچ و تاب خورده حرکت می‌کنند. همة مارها نغز شنا کرده می‌توانند. مارهایی نیز موجودند، که تمام حیاتشان را در آب می‌گذرانند. دُم این گو­نه مارها (مس. مارهای بحری) به بیل زورقمانند است. مارها قریب در تما­م کورة زمین (به غیر ه‌ا زیلندیة نو و جزیره‌های اقیانوس و ناحیه‌های قطبی) پهن شده‌اند. مارها در 2-5-سالگی تخم می‌گذارند. بعضی مارها (مس. ، مارهای بحری، شیبا، چرنگمار و غ .) تخمزیندزایند. غذای مارها نرمبدنها، حشرات، ماهیها، آبخاکیها، خزنده‌های میده، پرّنده‌ها و تخم آنها، شیرخورها و غ. می‌باشند. مارها عادتاً سیدشان را کُشته (بوغی کرده یا زهر ز­ده) یا بعضاً زنده به زنده فرو می‌برند. مارهای زهرناک برای آدم و هیوانها خطرناکند.

قریب 2500 نمود مارها معلومند، که به 13 عایله منسوبند. 250 نمو­د آنها مارهای زهرناکند. در ا.ج.ش.س. 55 (از 20 جنس) ، از جمله در تاجیکستان 16 (از 12 جنس) نمود مارها (کورمار، مار پیچان، مار آبی، ما­ر چپار، تیرمار، شیبا، کبری، گ و را (1، مار افعی، سگمار و غ. ، 5 نمو­د آهر مارهای زهرناکند) پهن شده‌اند. بعضی نمود مارها فایده‌آورند، زیرا خاینده‌ها را نابود می‌کنند. در طبّ از زهر مار زرداب (ضدمار، داروی رفع درد پیشگیری کردن گزک (ویپراسل ویپرتاکی، ویپرکسین) تییار می‌کنند. در بعضی مملکتها از جم­له در ا.ج.ش.س. م.-ا زهرناک را در مرخاله‌های مخصوص (سیرپینتریه‌ها) پرورش کرده، وکتهای مویین از آنها زهر می‌گیرند. در بعضی مملکتها از جمله ا.ج.ش.س. (در ناحیه‌های جنوبی) در نتیجة وحشیانه سید کردن مقدار مارهای زهرناک خیلی کم شده‌اند. از این رو در ریسپوبلیکه‌های آسیای میانه و زکوکزیه عاید به منع کردن انکار گرزه، کبری و دیگر مارهایی، که زهرشان در طبّ استفاده می‌ش­ود، قرارهای مخصوص قبول کرده شده است.

د .: بنّیکاو گ. ، و دیگر. زیمنا­وادنыی ا پریسمыکیوشییسیه ا.ج.ش.س.، م. ، 1971.

س. ل. سید علییف.