ماناتییزم

ماناتییزم (از مانا… و یون. theos-خدا) ، یک سیستم ایعتّقادهای دینییست، که برعکس پالیتییزم به تصوّرات در بارة خدای یگانه (یکّخودایی) اساس یافته است. در ادبیات دینی مسیحیت، دین یهودی و اسلام دینهای ماناتییستی دانسته می‌شوند. ولی مفهوم ماناسکاپ نسبیست، زیرا هیچ یک دین کاملاً ماناتییستی نیست. ماناسکاپ در مرحلة مویین انکشاف تاریخی دین پیدا شده است. در دورة تنزّل ساخت اولادی و قبیلوی و تشکّل دولتهای قدیم خداهای قبیله‌های گوناگون در یک «پنتیان» جمع می‌شدند و اکثر خدای قبیلة پرزور جای اوّل را می‌گرفت. در بعضی حالتها کاهنان این خدا او را به خدای یگانه یا اساسی تبدل می‌دادند (مس. ، مردوک در بابلستان) ، در بعضی حالتهای دیگر شاهان پرستش خدای یگانه را به پرستش عنعنوی کاهنان مقابل می‌گذاشتند (اصلاحات دینین امینخاتیپ iv در مصر). ماناسکاپ نسبتاً جدّی اوّلین بار در میانه‌های هزارة 1 تا م. در بین یهودیان (دیر یدوا در بیتولموقدّس) خوکمران گشت. ماناسکاپ قطعی، که در عصر 7 در نیم‌جزیرة عربستان برقرار کرده شد، احکام اساسی اسلام را تشکیل داد (نیگ. توحید). معلوماتهای علم معاصر دعواهای حامیاندین را در بارة آن که گویا ماناسکاپ دین قدیم این انسانیت است، رد می‌کنند.