فونة خاک

فونة خاک، عالم هیوانات خاک، مجموع هیوانات خاک را گویند. فونة خاک بسیار نوعهای هیوانات خشکی‌گرد و آبی را در بر می‌گیرد. سادهترینها، کالاورتکه‌ها و نیمتاده‌های میدترین (ننافونه) در ذرّة آب خاک حیات می‌گذرانند.

بندپایهای میده-کنه، دومپایها، سیمفیلها و غیره (میکروفونه) در جوف بی‌آب بین ذره‌های سخت خاک مسکن می‌گیرند. برای موجودات نسبتاً کلانتر بی‌مهره-کرم لایخورک، هزارپا، کرمینة حشرات، که از بین خاک به خود راه می‌کُشایند (می‌زافونه) ، تمام خاک محیط سکونت می‌باشد. هیوانات زمینکاب مهره‌دار-کورموش، خاکّنک، ساکار و دیگر موجودات کلان‌جثّة خاک گروه مکرافونه یا می‌گفونه را به وجود می‌آرند. در 1 م2 خاک از ده تا صدها فرد می‌زافونه، از یکچند هزار تا صدها هزار ارگانیزم میکروفونه هست؛ 1 گ خاک هزارها سادهترینها دارد. فونة خاک از گیابیانتها (ساکنان دائمی خاک) ، گیافیلها (ارگانیزمهایی، که در خاک یکی از دوره‌های فعالترین-غذاگیری خود را می‌گذرانند) و گیاکسینها (موجوداتی، که خاک برای آنها پناهگاه است) عبارتند. فونة خاک عامل مهمّ خاکحاصل‌شوی بوده، به همه خاصیتهای خاک، انچویی حاصلخیزی آن تأثیر می‌رساند. فونة خاک پوسش باقیمانده‌های رستنیگی را می‌تیزاند، نظام پمک و ریکتسیة خاک را تغییر می‌دهد، کاواکی و قابلیّت آب و هوا‌گذرانی آن را بهتر می‌گرداند، ساخت خوب خاک و غیره را به وجود می‌آرد.
در بسیار مملکتها برای بیهر نمودن حاصلخیزی خاک، مخصوصاً به زمینهایی، که از نو کارم کرده‌اند، نوعهای فونة مفید خاک را مطابق می‌کنند؛ غیر از آن به زمین پاروی می‌‌اندازند، که از موجودات فایده‌ناک خاک بایی است.