باشقیردستان

باشقیردیستان، جمهوری باشقردیستای (باشقردی بشکارتاستن ریسپوبلیکسы) ، سوبژکت فدراسیون روسّیه. در دامنة کوه اورال جنوبی جایگیر بوده، از شمال با ولایتهای پیرم و سویردلوفسک، از شرق با چیلی­بینسک، از جنوب با آرینبورگ، از غرب با جمهوری تاتارستان، از شمال غرب با جمهوری ادموردستان هم‌سرحد است. منسوب آکروگ فدرالی پریوالجسک. مساحتش 143، 6 هزار کم2. اهالی‌اش 4، 1 ملن نفر (2013). پایتختش شهر افه.

ساختی دولتی. باشقردستان جمهوری پرزیدنتیست. کانستیتوتسیة عملکننده سال 1993 قبول شده است. سردار دولت پرزیدنت، که در مجلس دولتی – قُرولتایی با پیشنهاد پرزیدنت فدراسیون روسّیه انتخاب می‌شود. مقام عالی قانون‌برآر مجلس دولتی دوپلتگی – قُرولتایی، که عبارت از مجلس (پلتة) قانون‌برآر و مجلس (پلتة) نمایندگان است. مقام عالی قانون‌برآر – شورای وزیران با سروری سروزیر. مقامات عالی سودی – سود عالی و سود حکمی. از جهت مأموری از 21 شهر تابع جمهوری، 54 ناحیه، 40 شهرک و 945 جماعت دهات عبارت است.

‌طبیعت. قسم غربی باشقردستان هموار بوده، قسم شرقی‌اش اساساً کوهسار است. در این جا اورال جنوبی خیلی ب­لند می‌باشد (قلّة کوه یمانتاو، 1640 متر). اقلیمش کانتینینتلی. حرارت میانة ژانویه-18°س، ژوئیه+18°س. بارشات میانة سالانه در نزدیکی اورال 400 500 ملّیمیتر، در پس اورال قریب تا 300 ملّیمیتر. دریاهای اساسی باشقردستان: بیلیه (اگیدیل 1430 کیلومتر) و شاخابهای آن، افه (918 کیلومتر) ، دیامه (535 کیلومتر) ، نوگوش (235 کیلومتر) ، سیم (239 کیلومتر) ، اشکدر (165 کیلومتر) ، ستیرلیه (94 کیلومتر). در اورال کولهای زیادی (قریب 2700) موجودند، که بزرگترینشان اسلیکول (18، 5 کم2) و کندریکول (12 کم2) می‌باشند و در آنها 40 نمود ماهی هست. خاکش سیاه‌زمین، خاکستررنگ جنگلی، خاکستری و چمزمین خاکستررنگ، گموس و کربنتدار و غیره. بیشتر از 40 درصد حدود باشقردستان جنگلزار بوده، زخی­رة چوب زیاد است. درختان صنوبر پهنبرگ، بُلوط، سوزن‌برگ سیاه و توس می‌رویند. باشقردستان از جهت ثروتهای طبیعی غنی بوده، ذخیره‌های بزرگ نفت، گاز طبیعی، ان­گیشتسنگ، معدن آهن، طلا، نمکسنگ و غیره دارد. آل­م هیوانات باشقردستان گوناگون بوده، هیوانات و پرندگان (286 نمود) بسیارند. از جمله، خرس، سنجاب، خرگوش، سیلاوسین، سوسار، بروندوق، سگ‌آبی، یورمان، سغر، میریموشان، خرگوش زرد، کورموش، چلمورغ، کبک، تیتو وامیخورند. در کول و دریاهای باشقردستان 47 نمود ماهی موجود است، که 13 نمود آن به کتاب سرخ باشقردستان وارد کرده شده است. از جمله، تاسماهی، گل‌ماهی دریایی، آزادماهی اروپایی، سیمّاهی، رفیدماهی، الاماهی و سوفماهی موجودند. حدودهای حفظشوندة باشقردستان: باغ ملّی «باشقردستان»، ممنوعگاههای باشقردستان، جنوبی اورال و شولگن-تاش. در حدود ممنوعگاه شولگن-تاش یکی از غارهای بزرگترین در اورال (مشهور با نام کپاوه) موجود است، که درازی‌اش 3 کیلومتر است. مسائل ایکالاگی باشقردستان: نابود و کم شدن بیشه‌زارها، آلودشوی آب‌انبار و مرغزار باعث کم شدن خوک وحشی (گراز) ، خرس، قوقندوز، گوزن گردیده‌اند. در باشقردستان نمودهای زیاد پرندگان (مرغ سقّا، عقاب دشتی، دوغداغ) نیز نابود گشته‌اند.

هالی. در باشقردستان نمایندگان 30 خلقیت زندگانی می‌کنند: از جمله، باشقردها (22%) ، روسها (39%) ، تاتارها (28%) ، چوشها و مریّها. دو زبان رسمی – باشقردی و روسی عمل می‌کند. زیچی میانة اهالی در 1 کم2 28، 41 نفر (2013). 60، 4 درصد اهالی در شهرها مسکن بوده، ساکنان دهات 39، 6 درصد را تشکیل می‌­‌دهند. روحانیان باشقرد اساساً مسلمانان سنّی‌مذهبند. دین پرواسلوی نیز پهن گردیده، مذهب و عقیده‌های عنعنویی نگاه داشته شده‌اند. شهرهای بزرگش: افه، اگیدیل، نیفتیکمسک، ایشیمبایی، بیلاریسک، بیلیبیی.

تعریخ. مسکنشوی نخستین در حدود باشقردستان به دو­رة پالیالیت راست می‌آید. در عصرهای 3-2 تا میلاد عمومیت فرهنگی تاریخی آدمان مویین گردیده بود. اوّ­لین معلومات خطّی در بارة اهالی اورال جنوبی در دستخطهای مؤلفان قدیم در هزارة 1-ا تا میلاد قید گشته است. در این دوره اوّلین شده گونها به حدود باشقردستان زده درآمدند و از پس خود اهالی محلی بادیه‌نشین را آوردند. مشغولیّت اساسی قبیله‌های مسکن باشقردستان در عصر برنجی چارواداری و زراعت بود. باشقردها در سرچشمه‌های خطّی عربی (ابن فضلان) در عصرهای 9-10 با نام «باشجیرد»، «بشگیرد» و «بشگورد» یاد شده‌اند. آنها در عصرهای 10-13 به هیت والگة بلغاریه داخل می‌شدند و در بیابانهای ساحل بهر کسپیی، بین دریاهای ولگا و یاییق زندگان می‌کردند. باشکیردها در زمان قبل از اسلام بت‌پرست بوده‌اند. دیرتر به این سرزمین دین اسلام و خطّ عربی وارد شد. سال 1229 به باشقردستان مغولها و تاتارها حمله کردند و آن در دوام 2 عصر تابع اوردة طلایی بود. در نیمة 2-یوم عصر 15 قسم جنوب و جنوب شرقی باشقردستان تابع عوردة طلایی نوغه‌ای، قسم غربی‌اش زی­ر استیلای خانیگری قزان و قسم شمالی‌اش در اختیار خان سیبری قرار داشت. سال 1557 بعد تارمار خانی قزان قسم بیشتر حدود باشقردستان اختیاراً به هیت روسّیه داخل شد و بعد از این جنگهای تاراجگرانة بین قبیله‌ها قطع گردید، باشقردها از هجوم مردمان کوچی همسایه ایمن شدند و برای رشد اقتصاد و مدنیت شرایط مساعد فراهم آمد. خلق باشقرد اساساً در عصر 16 تشکّل یافت. ظلم فئودالی و مستملکوی، سیاست زورن روسگردان (به دی­ن نصرانی)-ا اهالی محلی از طرف روسّیة پادشاهخ باعث قهر و غضب و ناراضیگی عامّة باشقرد و سبب شورشهای بزرگ (عصرهای 17-18) گردیدند. باش­قیردها در جنگ دهقانان با سرداری ا. ا. پوگچیاو فعالانه شرکت نمودند. سالهای 1798-1865 در باشقردستان اسو­ل اداره‌کنی کنتانی جاری شد، که ضمن آن باش­قیردها به طبقة مخصوص حربیان تبدل یافتند. بعد برهم دادن اصول کنتانی یک قسم زمینهای آرینبورگ به گوبیرنیل افه، که نو تأسیس یافته بود، داده شد. بعد انقلاب فوریه و اکتبر 1917، دسامبر 1917 مجلس مؤسسان باشقردستان حکومت محلی را تأسیس داد. ژوئیة 1918 چخهای سفید و گوردییگیان سفید چیلیبینسک، افه و آرینبورگ را اشغال نمودند، حکومت گوردیی­گیان سفید و ایسیرها تشکیل شد. دسامبر 1918 با قرار حکومت عالی روسّیه ارتش سرخ در باشقردستان به مقابل سپاهیان گوردییگیان سفید کالچک هجوم ن­موده، آن را تارمار کردند. مارت 1919 جمهوری شوروی سوسیالیستی باشقردستان (اوّلین جمهوری مختار شوروی در هیت جشسفر) تأسیس یافت و پایتختش شهر ستیرلیتمک گردید. ژوئن 1922 حدود باشقردستان از حساب ایزدهای گوبیرنیة افه وسیع کرده شده، پایتخت به شهر افه کوچید. 11 اکتبر 1990 شورای عالی جمشس باش­قیردستان استقلال دولتی را به دست آورد. از فوریه 1992 ریسپوبلیکة باشقارتاستان نام گرفت.

یقتیسادیات. باشقردستان مملکت اندوستریوی و اگرری ترقّیکردة روسّیه می‌باشد. حجم مّد به حصّة ‌محصولات صناعت 49، 6 درصد، ساحة کشاورزی و جنگلّروری 8، 2 درصد راست می‌آید. باشقردستان یکی از منطقه‌های استحصال و کارکرد نفت روسّیه و مرکزی مهمّ صناعت کیمیا و ماشینسازی می‌باشد. زوادهای کار­کرد نفت در افه، سلوت و ایشیمبایی، زوادهای کارکرد گاز طبیعی در تویمز و پرییوتاوا جایی گرفتند. صناعت کارکرد چوب، فلزات و مصالح بناکاری نیز رواج یافته است. مرکزهای مهمّ صناعت مملکت شهرهای افه، ستیرلیتمک، ایشیمبایی، سلوت، نیفتیکمسک، تویمزی، اکتبرسکیی، بیلاریسک می‌باشند. در باشقردستان به مقدار زیاد غلّه و محصولات خوراک چاروا، گندم، جودار، سولی، مرجمک، ارزن و زراعت لُبیایی، اینچنین لبلبو قند پرورش کرده می‌شود. ساحة اساسی چارواداری پرورش گاو گوشت و شیرده، گوسفند گوشت و پشمده، اینچنین پرورش بز و اسپهای خوش‌ذات است. در باشقردستان زنبورپروری نیز رواج یافته، از جهت زیاد کردن عایلة زنبور، استحصال عسل اعلی‌صفت در روسّیه جای اوّل را اشغال می‌کند. اینچنین باشقردستان با استحصال شیر، گوشت، تخم، غلّه‌دانه و کرتاشکه مشهور گشته است. باشقردستان اساساً با 90 مملکت دنیا رابطة تجارتی و اقتصادی دارد. شریکان تجارتی‌اش چخیه، بری­تنیة کبیر، قزاقستان، ندیرلندیه، ختایی، لیختینشتیین، آلمان، فنلندیه و اکراینه بوده، اساساً محصولات کیمیایی و نفت صادر می‌کند. استحصال نیروی برق 25 ملرد کوت ساعت را تشکیل می‌کند، که 90 درصد آن در نبا و باقیمانده در نگب، که اساساً با گاز کار می‌کنند، به دست آورده می‌شود. نبا-ا بزرگترین یومنگوزینسک (اقتدارش 45 موت).

در باشقردستان ساحة سییاهی ترقّی کرده است، که سالی تا 400 هزار سییاه برای استراحت و معالجه می‌آیند. از سال 1991 شرکت «راههای هوایی باشقردستان» فعالیت دارد. ایراپارت بزرگترین باشقردستان در شهر افه جایگیر است. باشقردستان با مملکتهای یونان، ختایی، امارات متّحدة عرب و ترکیه خطّ سیر هوایی دارد. نقلیات اساسی باشقردستان راه آهن بوده، طریق آن با شهرهای ثمره، چیلی­بینسک، آرینبورگ، الینوفسک می‌پیوندد. دریاهای کشتی‌گردش – بیلیه (عاق ادل) و افه. از تویمزی – افه، ایشیمبایی – افه و ایشیمبایی – آرسک لوله‌های نفت و گاز (4، 5 هزار کیلومتر) می‌گذرند. درازی راههای اتومبیلگرد 25 هزار کیلومتر.

تندوروستی. در باشقردستان 214 مؤسسة تندرستی، 430 درمانگاه و بنگاه طبّی و زیاده از 2 هزار بنگاه فیلدشیری و اکُشیری به اهالی خدمت می‌رسانند. در باشقردستان زیاده از 50 چشمة آبهای معدنی، لایقة طبابتی، آبهای گرم زیرزمینی به قید گرفته شده است، که در ز­مینة آن آسایشگاههای اقلیمی، تبابگگاهها («اسّ»، «یانغنتاو»، «یومتاوا»، «یکتیکول»، «کرسناوسالسک»، «آلخاوکه»، «وینیتسیه»، «اگیدیل»، «بیریازکه») بنیاد شده، ب­رای معالجة بیماریهای بغوم‌درد، سلسلة عصب، معده و روده، جگر و گُرده، راه مثانه و تلخه‌دان، دل و رگ، راههای نفس و بیماریهای پوست پیشنهاد می‌شوند.

ماریف و مدنییت. سال 2013 در ساحة معارف باشقردستان 3، 4 هزار مؤسسه‌های گوناگون تعلیمی فعالیت داشته، در آنها زیاده از 871، 7 هزار کودک را 161، 5 هزار آموزگار درس می‌دادند. همچنین، در مملکت 1644 مؤسسة تامکتبی (از جمله، 12 مؤسسة خصوصی) موجود بوده، 25 مؤسسة تامکتبی نو بنیاد گردید. در مؤسسه‌های تعلیمی باشقردستان تعلیم به زبانهای باشقردی، روسی، تاتاری، چوش، مرییگی، ادموردی، آلمانی، اکراینی به راه مانده شده است. کتابهای درسی به طلبگان رایگان داده می‌شود. در باشقردستان ساحة معارف با قانونهای مخصوص تنظیم می‌گردد. از سال 2012 طبق لایحة افضلیّتناک ملّی «معارف» برای مربّیان و آموزگارانی، که شاگردان آنها در المپیاده‌ها، فستیوالها، مسابقه‌های ورزشی، آزمونهای منطقوی، عمومیروسّیوی و بینلمیللی غالب می‌آیند، مکافاتهای پولی مقرّر کرده شده است. ب­رای شاگردان اعلاخان و فعال صنفهای ابتدایی ادرارپول (ستیپیندیه)-ا حکومت مملکت تأسیس داده شده است. معلومات کسبی در مکتبهای مخصوص تکنیکی، بدیعی، کشاورزی، طبّی و غیره، که به برنامة کامل مکتب میانه اساس یافته‌اند، آموزانده می‌شود. در باشقردستان دانشگاه دولتی، دانشگاه طبّی، دانشگاه پیدگاگی به نام م. اکمولّه، دانشگاه اویتسیانی – تکنیکی افه، آکادمی اجتماعی – آموزگاری، آکادمی دولتی پید­گاگی به نام زینب بیشیوه فعالیت دارند.

دبیات. فلکلور مردمی باشقرد را حماسه‌ها، داستانهای تاریخی، سرودهای مردمی و افسانه و قصّه و روایتها تشکیل می‌دهند، که در اوّل عصر 19 (اساساً از طرف عالمان روس) ثبت و نشر شدن گی­ریفتند. در شعر و سرودهای آزادی‌خواهانة سلوت یولیه‌یف حیات مردم ترنم می‌گردید. نویسندگان عصرهای 18-19 (ب. ت. یلسیگول، گل ساکریی، ش. یه. ذکی، گ. صالحاو) اساساً اشعار دینی و اهلاقی ایجاد می‌کردند.

در عرفة انقلاب 1905-07 مجید غفوری به عرصة ادبیات قدم نهاده، ترنمگر انقلاب اعتراف کرده شد. مجموعة «پرچم سرخ» او به لیریکة انقلابی مردم باشقرد زمینه گذاشت. اثرهای م. غفوری به خزینة طلایی ادبیات باشقرد و تاتار وارد گردید. به ادبیات شوروی باشقرد ادیبان د. یولتیی، س. کودش، گ. غمیر، ب. ایشیمگول، ا. ناصری، ت. ینبی، ه. ابراهیماو اساس گذاشتند. آخر سال­های 20-ام عصر 20 نویسندگان س. اگیش، گ. امنته‌ای، ا. کرنه‌ای، ر. نعمتی، ب. ولید، گ. خیری، س. مفتاحاو، ب. بکبه‌ای و دیگران به عرصة ادبیات وارد شدند. در روزنامه‌های حربی اوّلی اثرهای شاعران شمون فدایی، یرلی کریم، منقّد ش. ا. خداییبیردین به نشر رسیدند. سالهای 30-یوم ادبیات باشقرد با راه رئالیزم سوسیالیستی ترقّی کرد. در زمان جبو (1941-45) نظم رواج یافت. ادیبان س. کودش، رشید نعمتی، ه. کریم، م. کریم و دیگران بیشتر در موضوع جنگ شعرها ایجاد می‌کردند.

سالهای بعد جنگ نثر انکشاف یافت، پاوست و رمانهای x. دولتشینه، س. اگیش، 3. بیشیوه، ق. مارگان، ا. ولی، ا. بکچینته‌یف، س. ف. کودش ایجاد شدند. پاوست س. ف. کودش «به استقبال بهار» (1952) به مناسبت دوستی ادی­بان گبد‌الله توغه‌ای و مجید غفوری ایجاد شده است. در ساحة تنقید ادبی، دراماتورگیه، ادبیات‌شناسی، ادبیات بچگانه نیز پیشرویها به دست آورده شدند. نویسند­گان ن. نجمی، x. گلیجیف، غ. رمضاناو، ت. ارسلان، ا. ابدولّین، ن. اسنبایف، م. غلی، م. کریماو و دیگران از جملة اساس‌گذاران ادبیات معاصر باشقرد می‌باشند. ایجادیات شاعر مردمی باشقردستان مسته‌ای کریم به اکثر زبانها ترجمه و معلوم گردیده است.

میعماری و صنعت تصویری. منزلگاه باشقردهای چاروادار عصرهای زیاد یورتهای وصل‌شوندة نمدی (تیرمه) و چیله (کپّه) در منطقة کوهستان بود. بعد اختیاراً به روسّیه همراه شدن مردم باش­قیرد در بناسازی انشائاتهای مذهبی (مسجدها، مرقدها و آرامگاهها) تأثیر صنعت معماری روس و بلغارها به نظر می‌رسد. برابر بناهای چوبین خانه‌های سنگین نیز پیدا شدند. در حدود باشقردستان کتیبه‌های روییسنگی قدیمترین دوران پلیالیت (در منطقة شولگن-تاش) ، در دفینه و قورغانها مقدار زیاد ظرفهای سفالی سیرنقش و نگار، اشیای آرایشی فلزی نقشین و رسم هیوانات بازیافت شده است. در عصرهای 16-18 شهرهای ستیرلیتمک، بیلیبیی، برسک، افه بنیاد گشته، در زمان معاصر ازنوسازی کرده شدند. دیرتر شهرهای ایشیمبایی، اکتبرسکیی، کمیرتاو، سلوت، تویمزی، نیفتیکمسک، اگیدیل، بیلاریسک بنیاد شدند. سالهای 30-40 عصر 20 بنیاد عمارتها با اسلوب می‌ع­ماری کلاسیکی (قصر فرهنگ به نام س. آرجانیکیدزی، خانة صناعت و غیره) به حکم عنعنه‌ درآمد. سال­های 60 عصر 20 ساختمان بناهای زمانوی (تئاتر اکه‌­دیمی درمة باشقردستان، سیرک دولتی، قصر ورزش در شهرهای افه، اکتبرسک، بناهای بلندآشیانه در شهرهای افه و سلوت) اوج گرفت.

ز زمانهای قدیم در میان باشقردها هنرهای مردمی – کشیددوزی، گلدوزی، بافندگی، نقشدوزی در رویسری (رویمال) ، دستمال، قالین و پرده، زرگری، کُلالی، چرمگری و کنده‌کاری در چوب رواج یافته، تا امروز این عنعنه‌ ادامه‌ دارد. در تشکّل صنعت تصویری باشقردستان نقش بزرگ را رسّامان تاانقلابی بازیده‌اند (نمایشگاه سال 1916 در شهر افه). نخستین رسّامان باشقرد ک. ا. دولتکیلدییف، م. ن. الگشتینه، ا. ه. تیولکین، ا. پ. لیجنیف و دیگران می‌باشند. سال 1920 در شهر افه آثارخانة صنعت، سال 1926 آموزشگاه صنعت تأسیس یافت.

موسیقی. تا انقلاب اکتبر موسیقی باشقردی تنها با ایجادیات مردمی رابطه داشته، سرودهای مردمی‌اش اساساً یک‌آوازه بودند.

سبابهای موسیقی مردمی باشقردستان-کوره‌ای (نی درازی مانند به نی چوپانی) ، گرمان و کوبیل (نوعی از سازهای موسیقی چوبی یا آهنی). در باشقردستان فرهنگ موسیقی کسبی بعد برقرار شدن حاکمیت شوروی رشد کرد. اثرهای آهنگسازان ز.  یسمایلاو، x. احمداو، ر. مرتضین، ن. ثابتاو شهرت داشتند. سال 1938 در شهر افه تئاتر موسیقی باشقردستان (از سال 1941 تئاتر آپیره و بلیت) ، فیلرمانیه و ارکستر اسبابهای مردمی تشکیل یافت. در زمینة پیوند موسیقی مردمی عنعنویی و اروپایی، پیش از همه موسیقی کلاسیکی روس سبک خاص موسیقی ملّی باشقردی به وجود آمد. سالهای 40 عصر 20 اوّلین آپیرشهای باشقرد «خکمر»، «می‌رگه» (نشانزن ماهر) «کرلوگس» (پرستو) و غیره روی صحنه آمدند. تئاتر کسبی باشقردی بعد انقلاب اکتبر تشکیل یافت.

تیتر. سال 1919 در ستیرلیتمک اوّلین تئاتر ملّی به فعالیت آغاز کرد و از سال 1922 آن به تئاتر آکادمی درمة باشقردستان تبدل داده، به شهر افه کوچانده شد. در این تئاتر از سالهای 30 تا امروز اثرهای دراماتورگان باشقرد به صحنه گذاشته می‌شوند. در صحنههای تیت­ر سییار باشقردستان درمة م. برانگولاو «اشکدر» (1920) و مضحکة موسیقی درام‌نویس و آهنگساز x. ک. ابراهیماو «کفشک» روی صحنه آمدند. در باشقردستان تئاترهای روسی (افه، ستیرلیتمک) ، تئاتر درمه (سبه‌ای و سلوت) ، تئاتر لختک (افه) موجودند. سال 1968 در شهر افه دانشگاه صنعت به فعالیت آغاز نمود. در بین ارباب هنر باشقردستان ارتیست خلقی ا.ج.ش.س. ا. ک. موباکاو، ارتستان خلقی فدراسیون روسّیه 3. ا. بیکبولتاو، گ. ا. منگلییف، ا. ک. زوبیراف و غیره با مهارت خاصة خویش مشهور گشته بودند.

واسیته‌های اخبار عموم. باشقردستان مطبوعات دوری ترقّیکرده دارد. مشهورترین نشریه‌ها – گزیته‌های «بشکار­تاستن»، «ریسپوبلیکه بشکارتاستن»، «قیزیل-تن»، «ما­لادیاجنیه گزیته» و مجلّة «وطنداش». شبکة تلویزیونی ماهواروی شبانروزی فعالیت داشته، برنامه‌های آن به زبانهای روسی و باشقردی پخش می‌شوند.

دبیات: پیستیل ساویتسکایی بشکیری. افه، 1955؛ خیسمتاو م. ف. آچیرک پا گیاگرفی بشکیری. افه، 1963؛ آچیرک پا استاری بش­کیرسکایی اسّر. ت. 1 (چ. 1-2)-2. افه، 1956-66؛ اویجنسکیه س. ا. ، بکبولتاو ن. و. ، کوزییف ر. ت. دیکارتیونا-پریکلدنایی اسکوسّتوا بشکیر. افه، 1964؛ بالشیه ساویتسکیه اینتسیکلاپیدیه. ت. 3. 3 ازد. مسکو، 1970؛ ناویه راسّییسکیه اینتسیکلاپیدیه. ت. 2. مسکو، 2005.