بار نیلی هینریک دوید

بار نیلی هینریک دوید (7. 10. 1885، کاپینگگین، د­نیه-18. 11. 1962، همان جا) ، فیزیک-نظریه‌پرداز و خادم جمعیّتی دنییگی، یکی از اساس‌گذاران فیزیکم معاصر. ختم‌کردة انیویرسیتیت کاپینگگین (1908). سالهای 1911-12 در کیمبریج با ج. ج. تامسان و در منچیستیر با ه. ریزیرفارد کار کرده است. پروفسور انیویرسیتیت کاپینگ­گین (1916). بار همچون اساس‌گذار نظریة کونتی اتم مشهور است. در تهیة اساسهای مکانیکة کونتی، نز­ریة هستة اتم و ریکسیه‌های هسته‌ای، روندهای تأثیر متقابلة ذره‌های بنیادی با محیط سهم بزرگ دارد. سال 1903 به انیویرسیتیت کاپینگگین داخل شده، فیزیکه، کیمیا، نجوم و ریاضیات را آموخت. در آن جا نخستین تحقیقات او بخشیده به لپّش جریان مایع برای نسبتة صحیح، مویین کردن بزرگی کشش سطحی آب بود. برای این تحقیقات نظریه‌وی سال 1906 سزاوار مدال طلای جمعیّت شاهی دنیه گردید. سال 1910 به عنوان مگیستر صاحب شده، سال 1911 رسالة دکتری را عاید به نظریة کپسّیکی الکترونی فلزات دفاع کرد. در این اثر علمی بار غایه‌‌های لارینس را انکشاف داده، تیاریمة مهمّ مکانیکة آماری کلاسیکی را اثبات کرد، که موافق آن مامینت مگنیتی مجموع دلخواه زریدهای الکتریکی بنیادی، که از روی قانونهای می‌­خنیکة کلاسیکی در میدان مگنیتی دائمی حرکت می‌کنند، در حالت ستتسیانری به صفر برابر است. سال 1919 ناوابسته به او این تیاریمه را یاخن ون لیاوین کشف کرد، از این رو، آن را تیاریمة بار-ون لیاوین می‌نامند. از تیاریمة مذکور برمی‌آید، که خصوصیتهای مگنیتی مادّه (از جمله دیمگنیتیزم) را در چارچوب فیزیکة کلاسیکی بی‌واسطه معنیداد کردن ممکن نیست. محض همین حالت باعث به مکانیکة کونتی رویی آوردن بار گشت. برای اثبات استواری اتم ریزیر­فارد بار سال 1913 دو عقیده (پاستولت) پیشنهاد کرد، که با نام «پاستولتهای بار» مشهورند. موافق آنها برای الکترون مدارهای منتخبی موجودند، که ایلیک­تران در آنها حرکت کرده، بر خلاف قانونهای الکترودینمیکة کلاسیکی انرژیه نمی‌‌افکند و انرژیّه را فرو هم نمی‌برد، امّا جهیده به مدار «امکان‌پذیر» به هسته نزدیکتر گذشته می‌تواند. این «جهش» الکترون با خارج شدن کونتی انرژیه (پارسیه) به عمل می‌آید. نظریة در اساس این پاستولتها بنیادیافتة ساخت اتم، که آن را خود بار و فیزیکهای دی­گر انکشاف داده‌اند، مخصوصاً استوار بودن اتم را بار اوّل شرح داد. یعنی، هنگام به همدیگر نسبتاً سست برخوردن اتمها آنها ساخت و خاصیت سپیکتر خود را نگاه می‌دارند. بار سال 1923 بار اوّل در اساس مدل پیشنهادکرده‌اش جدول دوری مندلیف را معنیداد و سال 1936 تعریف تصوّرات عمدة فیزیکة هسته را در خصوص گذشتن ریکسیه‌های هسته‌ای (مدل هستة ترکیبی) بیان کرد. سال 1939 همراه ا. ا. ایلیر نظریة تقسیمشوی هسته‌ها-روندی را، که در وقت آن مقدار عظیم انرژیة هس­ته خارج می‌شود، انکشاف داد. سال 1943 بنا بر تعقیب فاشیستان به ایالات متحدة امریکا رفت. در این جا بار در ساختن بمبة اتمی اشتراک کرد و بعد جنگ دوّم جهانی (1939-45) به دنیه برگشت. سالهای بعدجنگی در مبارزه ضد تهدید جنگ اتمی فعالانه شرکت ورزید. سالهای 40-50 عصر 20 بار اساساً تأثیر متقابلة ذره‌های بنیادی را به محیط آموخت. سال 1921 با تشبث او انستیتوت فیزیکة نظریه‌وی گشاده شد، که الحال «انستیتوت نیلی بار» نام دارد. بار مکتب بزرگ بینلمیللی فیزیکها را بنیاد گذاشته، شاگردان زیادی تربیه کرده است. به شرف او عنصر 105-ام جدول مندلیف (دوبنیی) تا سال 1997 نام «نیلسباریی» داشت و همان سال به عنصر 107-م نام «بارین» دادند. به نام بار استرائد ش 3948 گذاشته شده (1985) ، بانک ملّی دنیه رسم او را در اسعار ملّی (500 کران) پایی داده است.

بار دارندة مکافات نابیل عاید به فیزیکه (1922) ، مکافات «برای اتم بی‌زیان» (1957) بوده، با مدالهای متّیوچّ (1923) ، به نام مکس پلنک (1930) و کاپل (1938) سرفراز گردیده است. بار عضو جمعیّت شاهی دنیه (1917) و پرزیدنت آن (1939) ، عضو زیاده از 20 آکادمی جهان، از جمله عضو فخری خارجی آ.ع. ا.ج.ش.س. بود (1929).

اسار: اتمنیه فیزیکه ا چیلاویچیسکایی پازننی. مسکو، 1961؛ ازبرن­نыی نوچنыی ترودы. مسکو، 1970-71.

ه. کاملی.