بدولزیز مراغه

عبدالعزیز مراغه‌ای نور‌الدّین ابن عبدالرحمان (سال تولد وفاتش نامعلوم) ، آهنگساز، سراینده، نوازنده و موسیقی‌شناس فارس و تاجیک (نیمة دوّم عصر 15-اوّل عصر 16). در دیهه نایین ولایت اصفهان تولد شده، در اصفهان فوتیده است. نبیرة استاد بزرگ موسیقی عبدالقادر گوینده. اساسهای علمی و عملی موسیقی را از پدرش آموخته است. از جوانی در سرودخوانی، سازنوازی (بربط، نه‌ای، قانون و غیره) مهارت خوب پیدا نموده، سبک بابایش را ادامه‌ می‌دهد. او مدّتی در شیراز، مراغه، اصفهان، هرات زیسته، ترکیبات موسیقی نظریه‌وی و عملی را آموخته است.

پایان عمر به رم رفته در بارگاه سلالة آل عثمان اوّل چون کاتب و کتابدار، بعد چون سازنده و سراینده خدمت کرده است. عبدالعزیز مراغه‌ای برابر تکمیل صنعت موسیقی عملی، اینچنین عاید به قاعده، مسئله‌های مهم اجراکنندگی، ترتیبات مقامها اثر نظریه‌وی با عنوان «نقوات-ال-ادوار» انشا نمو­ده، آن را به سلطان سولیمان (آل عثمان) بخشیده است. او در اثرش نقطه و اندیشه‌های تحقیقی بابا و پدرش را ادامه‌ داده، از جمله در تصنیفات سازها، فاصله و ضرب، ترتیب مقامها، اینچنین بعضی گفته‌های ناصحیح ابولموعمین صفی‌الدّین را پرّه کرده است.

مسلن، او در اساس اثرهای بابایش ابدول­قادیر گوینده «مقاصد-ال-الحان»، «نامیع-ال-الخان»، «لحنیه»، «کنز-ال-الخان» و رسالة پدرش «مقاصد-ال-ادوار» ساخت، ترتیب پُرّة 84 دایرة ابولموعمین صفی‌الدّین و 7 دایرة افزودة بابایش را تفسیر داده، نه دایرة دیگر علاوه کرد و عدد آن را به صد رسانید. عبدالعزیز مراغه‌ای در ساخت تاری و پردوی سازهای تاری مضرابی نیز تغییراتی درآورده، آن را در مثال عود تحقیق نمود و به تعداد تارهای آن تار علاوگیی را با نام «مکمّل» افزود. «نقوات-ال-ادوار» عبدالعزیز مراغه‌ای در کتابخانه‌های ترکیه و بریتنیة کبیر محفوظ است.

د .: رجب‌اف ا. ، افکار موسیقی تاجیک در عصرهای 12-15، د. ، 1989؛ دانشنامة شش‌مقام، د. ، 2009.