بویبراهیم منتصر

بویبراهیم مونتسیر، مشهور به اسماعیل منتصر (سال تولد  نا­معلم-قتل 1005، دیهه میمورغ ناحیة رودبار ایران) ، آخرین امیر سامانی از سلالة سامانیان. سالهای 1000-05 حکمرانی کرده است. ابویبراهیم منتصر برادر خردی دو امیر سلالة سامانیان-ابدولملیک ابن نه و منثور ابن نه است.

بعد آن که سال 1000 ایلیکخان امیر سامانی ابدولملیک را از امارت بخارا معزول نمود، تمام خانوادة او را اسیر گرفت، امّا ابویبراهیم منتصر  از حبس فرار کرده، مخفیانه به خوارزم رفت و آن چا سروران و سپاهیان پراکندة سامانی را در اطراف خود گرد آورد. منبعد لقب «منتصر» غلبه‌آور را صاحب شد. سرلشکران ابویبراهیم منتصر ارسلان بال و به بو­خا را تاخته، در یک شباخون طرفداران ایلیکخان را از شهر راند. ابویبراهیم منتصر  به بخارا برگشت و از طرف مردم خوش استقبال گردید. ایلیکخان از پیروز‌ی ابویبراهیم منتصر آگاهی یافته دوباره با لشکرش عازم بخارا شد.

بویبراهیم منتصر  و ارسلان سپاهیان خود را از جیهون گذرانده به طرف ابیورد و سپس به نیشاپور عقب نشستند. سلطان محمود غزنوی سوی نیشاپور حرکت کرد و ابویبراهیم منتصر به گرگان نزد شمسولمالی قابوس ابن وشمگیر پناهنده شد. سپس ابویبراهیم منتصر به ره‌ای رفت و از آن جا دگرباره بازپس نیشاپور را صاحب شد. این بار نثر ابن سبکتیگین-براد­ر محمود غزنوی با یاری برادرش ابویبراهیم منتصر را شکست داده تا حدود گرگان راند.

پس از حربهای پیدرپه‌ای در نزدیکی چاه خمماد بیابایی آمولشتّ ابویبراهیم منتصر غافلگیر شد و در هلکة موخاسیرة ترکان افتاده، با همراهانش اسیر گشت و به ازگند فرستاده شد، ولی در منزلگاه ابن بوخیج عرب به بیابان مرو گریخت. ابویبراهیم منتصر  ربیع‌الاوّل (ژانویه) 1005 از طرف ابوعبدالله ماهرویی، که بندار سلطان محمود غزنوی بود، به قتل رسید و کوشش و سعی ابویبراهیم منتصر برای برقpop نمودن حاکمیت سلالة سامانیان موفقیت پیدا نکرد. ابویبراهیم منتصر به علم و ادب هم دلبستگی نزدیک داشته، شعرهای نیکو ایجاد کرده است، که قسمی تا دوران ما رسیده‌اند.

دبیات: فره‌ای ر. ن. ، سامانیان.// تاریخ ایران از ظهور اسلام تا آمدن دولت سلچوقیان. از فروپاشّ دولت ساسانیان تا آمدن سلچوکیان، مترجم حسن انوشه. تاشکینت، 1380؛ ناجی محمدرضا، فرهنگ و تمدّن اسلامی در قلمرو سامانیان، تاشکینت، 2007؛ نیگمتاو ن. ، گاسودرستوا سمنیداف (ماویرنّخر ا خارسن و ix-x ویکاو) ، دوشنبه، 1977.

ل. بایمتاو.