سورعتفیزاهای ذره‌های زریدناک

سرعتفیزاهای ذره‌های زریدناک، دستگاههای را گویند، که برای توسط میدان الکتری حاصل کردن ذره‌های زریدناک بلندانیرگیه (الکترونها، پراتانها، یدراهای اتمی) تعیین شده‌اند.

در سرعتفیزاهای ذره‌های زریدناک دستة ذره‌های زریدناکی حاصل می‌گردد، که انرژییشان به صدها گاو می‌رسد. سیلیین گونه ذره‌ها برای واقعی گرداندن ریکتسیه‌های گوناگون یدرایی، برای تحقیق ساخت یدراهای اتمی و ذره‌های المنتاری و تأثیرات متقابل آنها استفاده می‌شود.

سورعتفیزاهای ذره‌های زریدناک دو نوع می‌شواند: متّصله و منفصله (امنولسی). در سرعتفیزاهای متّصله سیل ذره‌ها با مرور زمان بیتغییر می‌ماند. در سرعتفیزاهای منفصل باشد، ذره‌ها لخت-لخت (گروه-گروه) ‌افکنده می‌شوند. بزرگی جریان امپولسی (یعنی حاصل ضرب عدد ذره‌های در 1 س از «دول» سرعتفیزاهای ذره‌های زریدناک ‌افکننده و زرید الکتری یکتای آنها) نظر به قیمت میانة جریان ذره‌های سرعتفیزای متّصله هزارها مراتبه زیاد بوده ماتواند.

سورعتفیزاها از روی طرز کارشان نیز دو نوع ماشوند: در سرعتفیزاخای نوع اوّل ذره‌ها سرعت خود را با تأثیر میدان الکتروسگتیکی شدّتش تغییرنیابنده می‌افزایند؛ در سرعتفیزاهای نوع ثانی سرعت ذره‌ها در نتیجة تأثیر چندینکرتة میدان الکتری تغییریابنده زیاد مشود. سرعتفیزاهای نوع دوّم در نوبت خود دو خیل می‌شوند: راست‌خطّه و تسیکلی. تریکتاریة حرکت ذره‌ها در سرعتفیزاهای راست‌خطّه خط راست را می‌ماند و در سرعتفیزاها تسیکلی (تسیکلاتران، سینخراتران، سینخرافزاتران، میکروتران و غیره) -دایره یا سپیرل بازشونده را.

سورعتفیزاهای راست‌خطّه (یا خطّی) دو نوع می‌شود: ریزاننس و اندوکتسیانی. سرعتفیزاهای راست‌خطّة ریزاننسی برای افزودن سرعت پراتانها از قطار نیچه‌های درون‌خالی عبارت است، که آنها به منبة شدّت الکتری تغییریابنده پیوستند. پراتانها در فاصله‌های 3 تنها در مورد سرعت خود را افزوده می‌توانند، که هنگام منفی بودن شدّت نیچة آینده به آخر نیچة پیشینه آیند؛ آنها تنها در فاصلة 3-ا بین نیچه‌ها شتاب می‌گیرند، زیرا در درون نیچه‌ها میدان الکتری وجود ندارد.

سورعتفیزاهای راست‌خطّة اندوکتسیانی عادتاً برای تا یکچند کرت افزودن سرعت الکترونها استفاده می‌شوند. سرعتفیزاهای راست‌خطّة ریزاننسی باشند، الکترونها را تا ~20 و پراتانها را تا ~ 80 گاو تیزانیده می‌توانند.

سیکلاتران، برای تیزانیدن پراتانها (یا یونها) استفاده می‌شود. سیکلاتران (رسم 2) از دونتها نام دو الکترود نیمسیلیندری د-شکل عبارت است، که اندرون کمیرة وکئومی در میدان مگنیتی یک‌جنسة شدیدییتش ن (در مسافة مویین از یکدیگر) جایی داده ماشوند. ژنراتور بلندبسامد 4 در فاصلة بین دونتها میدان الکتری تغییریابنده حاصل می‌کند.

یان از منبة 4 خارجگردیده با تأثیر شدّت تغییریابنده سوی دونتی می‌دود، که در همین لحظه پاتینتسیل منفی داشته باشد. بعد در لحظة آیندة وقت (نام دور ت-ا تغییرات میدان الکتری، یعنی t-ت) یون به تأثیر میدان میشی در درون آن دونت نیم دوره کشیده، تا لحظة علامت مقابل گرفتن میدان الکتری به سرحد فاصلة بین دونتها می‌آید و به سوی دونت دیگر شتاب می‌گیرد. این حادثه پس از هر مدّت ت/2 تکرار می‌یابد. تسیکلاتران به پراتانها تا 20 ماو انرژیه داده می‌تواند و بس. این نارسایی در سیکلاتران ازاخرانی، فزاتران، سینخراتران و سینخرافزاتران برطرف شده است. تسیکداتران ازاخرانی پراتانها را تا 1 گاو انرژیه بخشیده می‌تواند.

فزاتران یا سینخراسیکلاتراف. از سیکلاتران به آن فرق می‌کند، که در فزاتران بسامد ابتدایی شدّت تیزاننده آ=2/ت-qن/mاس دوری تغییر می‌یابد (کم می‌شود) ، یعنی فزاتران امپولسی کار می‌کند. هر گروه (امپولس)-ا ذره‌های شتابدادة فزاتران تا 109-1010 ذرّه داشته می‌تواند. حدّ بالایی انرژییی، که ذره‌ها در فزاتران گرفته می‌توانند فیزیکن محدود نبوده به امکانیّتهای اقتصادی وابسته است.

سینخراتران سرعتفیزای تسیکلی و ریزاننسی الکترونهاست. در این نوع سرعتفیزا سرعت الکترونها زود می‌افزاید و بران انرژیّهای=10 ماو به سرعت روشنای س نزدیک (≈c) می‌شود-افزایش منبعدة انرژیة الکترون به سرعت آن اثری نمی‌کند؛ آن گاه مدّت یک دور زدن الکترون ت نیز به انرژیه ناوابسته شده می‌ماند. الکترون در سینخراتران انرژیة خود را به طور ریزاننسی افزوده می‌تواند، که دور گردش آن ت همیشه همچین دور تغییرات میدان الکتری تیزاننده ت بماند. این در موردی میسّر می‌گردد، که در افادة  نیسبت  سابیت ماند، یعنی همشیون به افزایش انرژیة پُرّة الکترون شدیدیّت میدان مگنیتی هم زیاد شدن گیرد. در این مورد ردیوس مدار حرکت الکترون و بسامد میدان تیزاننده ثابت می‌ماند. سینخراتران به الکترونها از 0، 1 تا 12 گاو انرژیه داده می‌تواند. افزایش منبعدة انرژیة الکترونها با سبب ‌افکنیشات الکترومگنیتی برآوردن آنها محدود می‌گردد.

سینخرافزاتران یا سینخراترانیپراتانها، ماشینیستبرایتا 1 گاوّبیشترزانفزودنیانیرگیییپراتانها. سینخرافزاتران مثل تسیکلاتران حلقه‌شکل است (رسم 3). ردیوس مدار حرکتیزرّه‌ها در سینخرافزاتران ثابت نگاه داشته می‌شود: برای انزرور است، که به اندازة افزودن سرعت (انرژیه)-ازرّه شدیدیّت میدان مگنیتی زیاد شدن گیرد، تا که تریکتاریة ذرّة سرعتفوزوده را بیشتر کج کرده تواند.

میکراتران، تسیکلاتران الکترونها، دستگاه سرعتفیزایی الکترونهاست. در میکروتران نیز مدار حرکت ذره‌ها دورویست. امّا این دوره‌ها مرکز مشترک نه، بلکه یک نقطة رسش دارند (رسم 4)؛ الکترونها هر بار ازهمان یک فاصلة سرعتفیزایندة ریزانتار 2 گذشته، انرژیة خود را افزوده، در گردش آینده ازروی مدار کلانتر حرکت می‌کنند.

جریان دستة الکترونهای شتابدادیمیکراتران 100 مکه (درّیجیمیکاریبیفاسیله) -100 مه (درّیجیمییمپولسی) بودمیتواند. حدّیاخیریانیرگیییالکترونهادرمیکراتران 70 ماو است (این حد به مرکّب شدنّ حرکت الکترونها در فاصلة سرعتفیزایندة ریزانتار و میدان مگنیتی علاقه‌مند است).

بیتتران، سرعتفیزای دایروی غیریریزاننسی الکترونهاست. در بیتتران، بر خلاف سرعتفیزاهای تسیکلی دیگر، میدان الکتریکی تیزاننده از بیرون «داده» نمی‌شود، بلکه در نتیجة زود تغییر یافتن میدان مگنیتی به وجود آمده، الکترونها را اندرون حلقة درون‌خالی 1 (رسم 5) ای رویمدار ثابتردیوس حرکت می‌دهد. ولی برای بیتغییر ماندن ردیوس مدار الکترونها ضرور است، که تیزی افزایش اینیرگنیه آنها به سرعت افزایش شدیدیّت میدان مگنیتی کجکنندة تریکتاریة حرکت الکترونها خمشیون آید. بیتتران انرژیة الکترونها را تا 100-300 ماو افزوده می‌تواند. امّا آن را عادتاً برای حاصل کردن الکترونهای انرژییشان 20-50 ماو استفاده می‌کنند.    س. قاویری.