شپلکها

شپلکها، گلپرکها، شهپرکها، پولکچه‌بالها (lepidoptera، از یون. lepis-پولکچه و pteron-بال) ، یک گروه حشرات را گویند. ‌اندازه‌اشان از 3، 3 مّ تا 30 سم (هنگام باز بودن بالهایشان) می‌رسد. شپلکها دو جفت بال دارند، که با پولکچه پوشیده شده‌اند. بعیشان (ش.-ا مادینه) قسماً یا تماماً بی‌بالند.

شپلکها اکثراً شامگاهان یا شبانه فعال می‌شوند. غذایشان اساساً شیرة گل، آب میوه‌های پوسیده و مادّه‌های گوناگون شیرین نباتاگ است. بعضی فقط از حساب مادّهایی، کن در بافته‌های روغن هنگام کرمینگی ذخیره کرده‌اند، غذا می‌گیرند؛ در چنین شپلکها خرطومچه بعضاً تماماً نیست می‌شود. یک قطار شپلکها قابلیّتیه تیز پروانه کردن دارند، مس، بعضی شپلکهای عایلة sphingidae در یک ساعت تا 54 کم پرواز می‌کنند.

شپلکها حشرات جداجینسه بوده، افزایششان از تخم است. شپلک مادینه به تنهایی یا گروه شده در برگ، نوده، تنه، پوستلاخ نباتات و خاک صدها (بعضاً تا 2-3 هز .) تخم می‌گذارند. تخم شپلکها زردی بسعیار داشته، آن را از بیرون پردة مخصوص (خاریان) پوشیده است. از تخم شپلک کرمک می‌برآید. کرمینة همه ناوعهای شپلک تار حاصل کرده، آن را برای لانه‌سازی، پناهگاه و مخصوصاً تنیدن پیلّه (جلد محافظ، که در داخل آن کرمک به زاچه مبدّل می‌شود) استفاده می‌برند. بال شپلک پس از پیلّه برآمده کوتاه و نرم است. آن بعدتر از تأثیر گیمالیمفه کلان و مستحکم شده، شپلک قابلیّت پرواز پیدا می‌کند. شپلکها در مملکتهای تراپیکی بیشترند. در جهان 140 هز. و در ا.ج.ش.س. زیاده از 15 هز. نمود شپلکها هست. در تاجیکستان قریب 1000 نمود یافت شده است.

شپلکها رستنیها را گردآلود کرده، فایده می‌آرند؛ بعضی شپلکها (مس. ، شپلک ابریشم) را می‌پرورند، (نیگ. نیز کرمک، کرمکداری). شپلک ضرر نیز می‌آرند. در ا.ج.ش.س. قریب 1000 نمود شپلک به زراعت ضرر می‌رساند. بعضی شپلکها ضرررسان خواجگی جنگل می‌باشند. mac. ، dend-rolimus sibiricus صدها هز. گه بیشه‌زار را نابود می‌کند، نمودهای دیگر شپلکها در خانه و انبارها زندگی کرده، خوراکواری، مویینه، متاعهای پشمی و ابریشمی را نابود می‌نمایند.

د .: فونه ا.ج.ش.س.. نسیکامыی-چیشویکرыلыی، ت. i، 3، 4، 12، 13. م.-ل. ، 1937-64؛ آپریدیلیتیل نسیکامыخ اوراپییسکایی چست ا.ج.ش.س.، ل. ، 1978. ر. شیرنیازاوه.