نیکاتین (فرنسوی nicotine، از نام دیپلمات فرنسوی ج. نیکا (j. nicot) ، که سال 1560 اوّلی مراتبه تماکو را به فرنسیه آورده است، الکلاید، 1-میتل-2- (3-پیریدل) -پیرّالیدین، c|0hi4n2. مایع بیرنگ، بوی مخصوص دارد، t جوشیش 247° سیلسیه، در هوا رنگ جگری میگیرد؛ در آب و حلکنندههای آرگنیکی نغز حل میشود؛ خاصیت اساسی دارد. نیکوتین در نمود نمکهای کیسلاتة اسیتت، لیم و و سیب اساساً در تماکو (در برگ nico-tina labacum تا 2%’، n. rustica تا 8%) و بعضی رستنیهای دیگر دچار میشود. هنگام تماکوکشی نیکوتین سوبلیمسیه شده با یکجایگی دود به راههای نفس داخل میگردد و به دیوارههای آن جبّیده شده به نظام عصب تأثیر میرساند.
وایه کم نیکوتین تأثیر برانگیزنده و وال زیادش تأثیر افسردکن (فلج سیستمپ عصب، بازداری نفس، قطعگردی فعالیّت دل) دارد. نیکوتین یکی ها الکلایدّای زدر-ناکتریل بوده، یکچند قطرة آن (100-200 مگ، یعنی مقدار نیکوتینی، که در 200 گرم تماکو موجود است) آدم را میکُشد. ولی به وایه کم نیکوتین آرگنیزم آدم تماکوکش عادت کرده با مرور وقت زردّ آلود میگردد. هنگام زردآلودشوی شدید آب ددان بسیار رفته، دل بید و زور میشود و آدم قهای میکوپد؛ بعان عمل عضوخای سامعه، با cicpa و کران میشود. نیکوتین را ای کدیم در تجربخای فرمکالاگی و فیایالاگی پستیفاده میبرند. در صناعت از نیکوتین نیکاتیلت خاسیل میکنند.