مدنیت و صنعت

فریدون یکی از پیرسانجهای اساطیر قدیم ایرانی و «شاهنامه» فردوسیست. از «معلومات کتابهای «ریگویده» و اوستا («آبان-یشت»، «دروسپ-یشت»، «زامیاد-یشت»، «یسنا» و غیره) برمی‌آید، که قصّه و روایتها عاید به فریدون در هزارة 2 تا میلاد وجود داشته‌اند. اسطورة فریدون، نام و نسب او نسبتاً پرّه‌تر در آثار پهلویی (کتابهای «بندهیش»، …

فریبورز یکی از پیرسانجهای «شاهنامه» فلردوسی، پسر کیکاووس. فردوسی در داستانهای کیکاووس و کیخسرو برابر پهلوانان و سرلشکران ایران بارها از فریبورز یاد کرده است. حکگامی، که گیف کیخسرو را از توران به ایران آورد، گودرز و زال و رستم او را لایق تخت شاه دانستند، ولی توس طرفدار به …

فرد (عربی-یکّه، تنها) ، یک نوع شعر یکبیتة مستقل‌معنا را گویند. در ایجادیات دهانکی خلق و ادبیات کلاسیکی فارس-تاجیک از قدیمولییام معمول بود. در ادبیات امروزه نیز به نظر می‌رسد. در فرد یک فکر تام اجتماعی، اخلاقی و تربیوی، فلسفی، عشقی و غیره به طور برجسته، آبرزناک و با خلاصه‌های …

فرنگیس                 یکی از پیرسانجهای «شاهنامه» فردوسی، دختر افراسیاب، زوجة سیاوش. و موافق روایت فردوسی، زن فداکار و جسور است. هنگام عزم کُشتن سیاوش کردن پدرش برای رهانیدن شوهرش از مرگ کوشش زیاد نمود. ولی افراسیاب سیاوش را به قتل رسانید و امر داد فرنگیس را تا افتادن طفل در شکمش …

امّولدوار (مادر ادوار) ، اساس ترانه و آهنگها در موسیقی کلاسیکیست. در نظریة موسیقی کلسایکی فارس-تاجیک مقام «راست» («دوازده‌مقام») -را امّولدوار می‌نامند، زیرا سرشوی پرده‌های اکثر آهنگ و ترانه‌ها به این مقام موافق می‌آمده‌اند. نگرید نیز «راست».

«طوطی‌نامه» عنوان یک سلسله مجموعه‌های منثور و منظوم ادبیات فارس-تاجیک است، که حکایتهایش از زبان طوطی نقل شده‌اند. مأخذ آن «شکسپتت» («هفتاد حکایت طوطی») نام مجموعة حکایه‌های به زبان سنسکریت تألیف یافته می‌باشد. نخستین اثر در پیروی «توتینامه» هندی نوشته شده «جواهر-ال-اسمار» عماد ابن محمّد نه‌اری (عصر 14) می‌باشد. یک …

توس قهرمان حماسه‌های خلقهای ایرانینجاد؛ یکی از پیرسانجهای «شاهنامه» فردوسیست. نامش در «اردویسوره-یشت» اوستا توسه آمده است. در «شاهنامه» فردوسی توس پسر نوزر است. پس از مرگ پدرش وه‌ای می‌بایست به تخت می‌نشست، ولی برای شاه ظالم بودن پدرش پهلوانان ایران به تخت شاهی کیقباد را نشاندند. توس در عهد …

توتقوول، قررگاه، یادگاری اساسی مدنیّت حصار، منسوب به عصر میانه و اوّلهای دورة می‌زالیت. در دیهه توتقوول در درآمدگاه جنوب درة پولیسنگین واقع بود، که زیر آب‌انبار گاس-ا نارک مانده است. سالهای 1963-1969 و. ا. رناو کشف و تدقیق کرد. مساحت قرارگاه تقریباً به 1 گه برابر. در 3، 5 …

تونبک، دمبک، ساز ضربی موسیقییست، که در بین ساکنان کوهستان تاجیکستان معمول است. به شکل کوزة بی‌دسته از سفال ساخته، به دهانش پوست می‌کشند و زیر بغل گرفته می‌نوازند. نگرید نیز طبلک.

ترک در موسیقی، 1) ضربو اصول مویین داعیره در موسیقی گذشته. 2) آهنگ خلقییست عبارت از 3 قسم. قسم 1-م با اصول «چپ‌انداز» («نصراللهی») ، 2-یوم با اصول «افر» و 3-یوم با اصول «قشقرچه اجرا می‌شود. 3) یک اوج مشهور، که در سرود و آهنگهای «شش‌مقام» چون شکل ضرب و …