سدر سریر قاضی عبدالواحد

صدر سریر قاضی عبدالواحد (1809/10، بلخ-25. 7. 1886، بخارا) ، شاعر، عالم و خادم سیاسی تاجیک. تحصیل علم را در زادگاهش cap کرده، در بخارا ادامه‌ داد و تمام علمهای رسمی زمان را از خود کرد. خصوصاً در علم بدیع، فلسفه، تاریخ، لغت، نظریه‌ و عملیة موسیقی یکی از نامداران زمان گردید. پنجاه سال در تومنهای غجدوان، قجدومک و بابقند امارت بخارا قاضی بود و همیشه مردم مزدور و بیچاره را طرفداری می‌کرد. باری، بعد تماماً برباد رفتن ثمرة محنتش در کافتن رود نو شافیرکام، صدر سریر به امیر نفرت کرده، از قاضیگی غجدوان دست کشید و به بخارا آمد. پس از چند روز این حادثة پرالم از دنیا گذشت. صدر سریر با احمد دانش، اسامهدم و دیگران ادیبانّ پیشقدم هم‌فکر بود. «قاضی عبدالواحد سریر،-می‌نویسد عینی، ز هم‌فکران احمدمهدوم دانش بود، امّا او غیریفعال بوده، غضب اجتماعی خود را اظهار کرده نتوانست و مانند کهدود سوخته-سوخته مُرد». هنوز هنگام تحصیل در مدرسه به شعرگویی cap کرده بود. اوّل بیدل را با موفقیت تقلید می‌کرد، بعدتر به ساده‌نویسی گذشت. نمونه‌های آثار صدر سریر، که در تذکره‌ها آورده شده‌اند، از فرد، رباعی، غزل، قطعه، قصیده و غیره عبارت بوده، مضمون اجتماعی، فلسفی، عشقی، اخلاقی دارند. در لیریکة شاعر معنیهای تازه و تصویرات رنگین بیشتر به نظر می‌رسند. صدر سریر از صنعتهای بدیعی، خصوصاً از ایهام، تکرار، ترصیع، مراعات‌النظیر هنرمندانه استفاده برده است. نثر صدر سریر از مکتوبات و منشآت او عبارت است، که با سجع مطرّز و متوازین آرایش یافته است. آثار منثور صدر سریر در شکل رساله‌ها («مراسلات قاضی عبدالواحد سریر»، «مسوّدة مکتوبات صدر سریر»، «مقامة استقبالیه») تا زمان ما رسیده‌اند. صدر سریر صاحب کتابخانة عظیمی بود، که بیشتر از 2000 کتاب دستنویس داشت. صدر سریر چون خطّاط نیز معروف است.
د .: هادی‌زاده ر. ، ادبیات تاجیک در نیمة دوووم عصر 19، د. ، 1968.
س. صدّیقاو، ا. مهمیدمیناو