اک­سید و برقرارشوی

آک­سید و برقرارشوی، ر ا عکسیه‌های آکسید و برقه-رارشوی، ریکسیه‌های شیمیاییند، که در نتیجة پرّه یا قسماً از یک اتم به اتم دیگر گذشتن الکترونها به وجود می‌آیند. انتقال الکترون آکسیدشوی و پیوست آن برقرارشوی نامیده می‌شود.

تامهای نییترلی، مالیکوله یا یونهایی، که الکترون قبول می‌نمایند، آکسیدکننده و اتمهای نییترلی، مالیکوله یا یونهایی، که الکترون می‌دهند، بقرارکننده نام دارند. آک­سید و برقرارشوی دائما در یک وقت به وقوع می‌آید. مثلاً، هلشوی روح در کیسلاتة هیدروژنخلارید:

0         +1-1+2-1 آ

zn+2ن س1 ش znci، +ن2

ا

در این جا اتم zn دو الکترون گم+2 0 _+2 کرده به یون zn (zn-2ی=zn) و دو یون ن+1ین دو الکترون را قبول کرده به مالیکولة نییترل hj (2h+1+2ی=hj) تبدل می‌یابند.

روه (برقرارکننده) آکسید و هیدروژن (آکسیدکننده) برقpop می‌شود. هنگام ترتیب دادن معادلة ریکسیه‌های آک­سید و برقرارشوی  انتخاب کاافّیسیینت بسیار دشواریها به وجود می‌آرد. در چنین حالت استفادة مفهومهای الکترومنفیت و درجة آکسیدشوی (عدد آکسیدکنندگی) مفیدند.

الکترومنفیت قابلیّت الکترونها را به خود کشیدن و در نزد خود نگاه داشته توانستن اتمهاست.

د ا ر ا ج ا ا آکسیدشوی زریدیست، که در اتم هنگام با دیگر اتم پیوست شدن و به طرف اتم نسبتاً الکترومنفی کشیده شدن جفت الکترونهای آن را با هم پیوستکننده پیدا می‌شود. یافتن درجة آکسیدشوی اتم در مالیکوله به نییترل بودن مالیکوله اساس یافته است.

ادتن از 2 اصول انتخاب کاافّیسی­ینت استفاده می‌برند: 1) اصول بالانس الکترونی آن است، که الکترونهای داده شده و قبول‌شده را در اساس قیمت درجة آکسیدشوی المنتها پیش از ریک­سی و بعد آن حساب می‌کنند.

مسلن،

+1+5-2

ک سیو3-2 _

+5        _          -1

س1+6ی=01؛

2کسیوز=2کس1+30*.

2) اصول الکترونی و ا آ نی، که اوّل معادلة یونی ریکسیّه را ترتیب می‌دهند، بعد درجة آکسیدشوی را حساب کرده، آکسیدکننده و برقرارکننده را مویین می‌کنند و سپس معادلة ریکسیة آکسید و برقرارشوی را می‌نویسند.

مسلن:

قمپاچ-ki *4* h2so4-► k2so4+i2+mns04+ن20 .؛

+7–1      +آ      2+

mn04+i”+ 2ن-► ا.+مپ+

+ن20؛

ش آ 21– 2ی-12

مپاگ+8ن++ 5ی=مپ2++4ن20؛

2مپاگ+10گ~+16ن +=51ه+2مپ2+++8ن20؛

2کمپ04+یوک1+8h2so4=6k2so4++5i2+2m11so4+8ن20.

پراسیسّهای آک­سید و برقرارشوی در طبیعت و تیخ­نیکه بسیار مشاهده می‌شوند. مثلاً، سوزش همن نوعهای سوزشواری، کارّازیة متالها، نفسکشی، مبادلة مادّه‌ها، برقرار نمودن متالها، حاصل کردن کیسلاته‌های نیترات و سولفات، امّی­ک و دیگر مادّه‌های شیمیایی.

دبیات: لتنمیر و. م. ، آکیسلیتیل­نыی ساستاینیه المنتاو ا اخ پاتینتسی­لы و وادنыخ رستوارخ، مسکو، 1954؛ کود­ریوتسیف ا. ا. ، ساستولینی خیمیچی­سکیخ عورونینیی، مسکو، 1968. کینیتیکه ا می‌­خنیزم الکترودنыخ ریکتسیی، المه-اته، 1980.