کول سریز

سریز، سرّیز، کولیست در حدود ریانهان روشان و مرغاب ولایت اوطانامی بدخشان کوهی. در جریان پایانیند. مرغاب (حوزة برتنگ) ، بین قطارکوهخای الیچور شمالی و موزقول، در بلندی 3260 متر واقع گشته است. مساحت سطح آب کول 79، 4 کیلومتر2، تولش 55، 8 کیلومتر. جای از همه سیربرش 3، 3 کیلومتر؛ حساب میانة چقوری 200 متر، جای چقورترینش 496، 6 متر. حجم آب 15، 85 کیلومتر. کم و زیادشوی سالانة سطح آب قریب 6 متر. آب کول آخر اکتبر نیمة اوّل ژانویه یخ بسته، آخر مارت نیمة اوّل مه‌ای آب می‌شود. به سریز دریاهای لنگر، کتّمرجنه‌ای، وتسیف و باز بسیار دریاچه‌های خرد می‌ریزند.

به سریز سال 1938 در ریزشگاه دریای لنگر ستنسیة آب و هواسنجی «ارخت» ساخته شده بود. از روی آخرین کارهای تدقیقاتی اپرولینیة ریسپوبلیکوی تاجیکستان عاید به آب و هواسنجی و نظارت محیط طبیعی مقرّر شده است، که سطح آب کول یک خیل نیستاده سالی 0، 5 متر بلند می‌شود. کول 19 فوریه 1911 در نتیجة کنده شدن کوه و با کوهپاره‌های حجمشان زیاده از 5 میلیون متر3 بند شدن مجرای دریای مرغاب پیدا شده است. در نتیجة این آفت طبیعی دیهه اسایی زیر کوهپاره‌ها ماند. آب دریای مرغاب تدریجاً جمع شده، از کوه تپّههم گذشت و دیهه سریز را، که 18 کیلومتیر بالاتر از اسایی واقع گردیده بود، تماماً زیر کرد. همین طور، کول سریز به وجود آمد. به طرف کول غیر از دو پیرهة پیاده‌گرد دیگر راه نقلیات نیست. به آن جا بیشتر با ویرتالیات رفت و آ می‌کنند. زیرا که پیش راه سریز با دره‌های وهم‌انگیز، اغبه‌های دشوارگذر و پیریخهای آویزان بند شده است. با وجود آن در این جا با مقصد در آینده به منفعت خواجگی خلق استفاده بردن آب کول کارهای زیاد تدقیقاتی برده می‌شود. فوریه 1981 70-سالگی پیدایش کول قید کرده شد. گ. ا. کرناساو.