قلعة قهقهه

قلعة قهقهه، دمنن ش. بنجیکت، که در نزدیکی دیهه شهرستان p-ن عورا تپّهواقع است. در آخ. ا. 19-ابت. ا. 20، س-های 1949-50 ق. ق. قسماً تجدید گردید. از س. 1956 اینجانب ایکسییدیتسیة آرشیالوگی کامپلیکسی شمال تاجیکستان به حفر و تدقیق ق. ق. مشغول است. ق. ق. از 3 دمنة علی‌حده (ق. ق.-i، 2، 3) و انشائات اطراف آنها عبارت است. ق. ق.-i و ق. ق-2 در صفّة ساحل چپ شهرستانسایی، ق. ق.-3 در ساحل راست آن، قسم جن. غرب دیهه شهرستان و دیگ. خرابه‌های اطراف در حدود باقیمایدة دیهه واقع‌اند. دمنة ق. ق.-i دیوارهای مستحکم پاخسگین (بلندی‌اش تا 11 م و غفسی‌اش تا 8م) ، برجها و دو دروازة استحکامی (در دیوارهای شمالی و غربی) داشت. از سبب در صفّة کوهی جایگیر بودن دمنه و استحکامهایش ق. ق.-i عملاً فتح‌ناپذیر بود. موافق معلومات خطّی و آرشیالوگ دمنة ق. ق.-i شهرستان ش. بنجیکت بوده است. ق. ق.-2 جنوبتر دمنة یکم واقع بوده، سطح نسبتاً خردتر چارکنجه (230 x 210 م) ، از طرفهای ق. ق. دیوارهای (غفسیشان تا 6 م) دوقبطه و از شیم. ش. یک‌قبطه دارد. درآمدگاه دمنه (در کنج شیم. غربی) دیوار و برجهای علاوگی دارد. در کنج شیم. شرقی دمنه باقیماندة قصر سه‌قبتة حاکم حفر شده است؛ قسم باقیماندة دمنه احتمال، میدان جمع‌شوی اهالی بود. ق. ق.-2 کهن‌دز اوّلین ش. بنجیکت بوده، تا ا-های 7-9 وجود داشت و از هجوم لشکر والی خراسان خلافت عرب خراب شده است (س. 822). دمنة ق. ق.-3 در قسم جن. غربی دیهه شهرستان واقع بوده، سدّهای چوکیدة جنوبی، قسماً شرقی و شمالی، برجهای کُند شرقی و شمالی oن تا حال باقی مانده‌اند. استحکامهای ق. ک.-3 بزرگ و پراقتدار بودند: دیوار تدقیقشدة جنوبی آن (غفسی‌اش 7 م) سه مراتبه بنا یافته است؛ برج شمالی، که در ساحل شهرستانسایی واقع بود، هنگام محاصرة قلعه انشائات مخفی آبتعمینکنی داشت، هنگام حفریات در دمنه به مقدار زیاد مصنوعات: آفتابة سفالین سردار مرغابیشکل، سیمابکوزچهایی، که نقشهای هندسی و نباتی داشتند، ظرفهای شیشه‌گی و کوزچة برنجی، تنگه‌های مسین و نقره‌گین منسوب ابتدای دورة جاریشوی دین می‌لام، عهد سامانیان، قرخانیان و غ. یافت شدند. این بازیافتها و آثار استحکامی (ق-3 از پیشرفت هنرمندی و تجارت و درجة بلند مدنیّت مادّی شهریان شهادت می‌دهند. دمنة ق. ق.-3 خرابة رباط بنجیکت است. از ق. ق. آثار معماری، صنعت نقّاشی، کنده‌کاری چوب، سفالات، مصنوعات زرگری و غ. یافت شدند. ق. ق. یکی از استحکامهای بزرگ تاجیکستان در عصرهای میانه بود، که در آن نیاگان تاجیکان-استروشنیها حیات مترقّی اقتصادی و مدنی را از cap گذراندند.

د .: نیگمتاو ن. ن. ، خمیلنیتسکیی س. گ. ، سریدنیویکاوыی شخریستن، د. . 1966؛ نعمت‌اف ن. ن. ، اسرار استروشن، د. ، 1972.

ن. ن. نعمت‌اف.