پوشکین الکساندر سیرگییویچ

پوشکین الکساندر سیرگییویچ (6. 6. 1799، مسکو-10. 2. 1837، پی­تیربورگ) ، شاعر، اساس‌گذار ادبیات نو روس. از عایلة دوارینین میانه‌حال. اوّلین قوّه‌آزمایهای پوشکین در شعر به دورة بچگی او راست می‌آیند. سالهای تحصیل در لی­تسی سرسکایی سیلا در شاعری شهرت یافت. برای لیتسی سرسکایی سا­لا، که پوشکین سال 1811 به آن داخل شو­ده است، انتشار غایه‌‌های آزادی‌خواهی خاص بود. به رونق افکار روالوتسیانی و وطن‌خواهی جنگ وطنی سال 1812 نیز مساعدت کرد و در نخستین شعرهای پوشکین تعسین مفیدی گذاشت («خاطره‌ها در بارة سرسکایی سیلا»، 1814؛ «شهرچه»، «گل»، 1815؛ «خواب»، «آرزو»، «به دوستان»، 1816 و غیره). پوشکین با جماعه ادبی ن. م. کرمزین و سانیتر با پ. یه. چه‌اده‌یف رابطه پیدا کرد. در شعرهای این دوره (1817-1820) تصویر زندگی توفانی شاعر چوان و جوانان پتربورگ موقع کلان دارد. روح آزادی‌دوستی و لیریزم نرم، آمیزش عنعنه‌ و نوپردازیهای دلیرانة رمان­تیکی به اشعار پوشکین («به چه‌اده‌یف»، «به جوکاوسکیی»، 1818؛ «تجدد»، 1819) خوسن نو بخشیدند. پوشکین در این سالها به داستانسرایی رو آورده، تدریجاً به کشفیاتهای نادر و مرغوبی رسیده است، که ضمن تأثیر سیوجیت و مضمونهای برای ادبیات روس نو در سبک ناتکراری صورت گرفته‌اند. اوّلین داستان شاعر «روسلن و لیودمی­له» (1820) افادة اندیشه‌های لیری­کی در سیوجیت فسونگر شرقی، بایگری زبان روسی و روح رمانتیکی وه‌ای است. پوشکین در این داستان به واسطة آبرزهای افسانوی روح زمان را ماهرانه افاده کرده است. موضوع شرق و استفادة مضمونهای رمانتیکی روزگر پرآشوب مردم این کشورها در ایجادیات پوشکین بیشتر جایی گرفته، پس از سفر او به کوکز و قریم زمینة هستی پیدا می‌کند.

نور فلسفی به تاریخ و تجربة پیشقدم و عبرتبخش خلقهای اوراپه منبعد باز هم عمیق می‌رود (پاوستهای «دوبراوسکیی»، 1832؛ «تاریخ پوگچیاو»، 1833؛ داستان «مسینسوار»، 1833؛ «مادکة قرمشاق»، 1833؛ «شبهای مصر»، 1835؛ «دختر کاپیتان»، 1833-1836). پ. اشکین به ایجا­دیات شفاهی خلق مراق کلان داشت. بسیار اثرهای او در اساس قصّه و روایتهای خلقی و افسانه‌های دایش آفریده شده‌اند («قصّة پاپ و خذمتگار او لندهور»، «افسانة شاه سلطان»، «قصّة شاهدختر مُرده و هفت پهلوان»، «قصّة ماهیگیر و ماهی طلا»). میانة سال 1830 در دایره‌های ادبی و علمی به اثرهای برجستة پوشکین بهای نادرست دادند، که این شاعر را خیلی روح‌افتاده کرد. در شعرهای «فرصت رسید، دوست من، فرصت» (1834) ، «مسافر» (1835) و غیره نتیجة همین روح‌افتادگی را دیدن مومکی است. سال 1836 پوشکین به تأسیس جرنل «ساوریمینّیک» و در اطراف آن غن کردن بهترین قوّه‌های ادبی موفق می‌شود. چندی پیش از مرگ فاجعویی خود پوشکین «کاخ یادگار» را نوشت، که به شعر و منظومه‌های در این مضمون آفریدة گامیر و فردوسی هماهنگ است.

پوشکین به ادبیات کلاسیکی فرس-تاجیک توجّود خاصی داشته، در تأثیر ایجادیات فردوسی، سعدی، حافظ و دیگر، که آثارشان توسط ترجمه‌ها به زبانهای روسی و اروپایی دسترس او بودند، داستانها («روسلن و لیودمیله»، «فانتن باغچسرای») و شعرها («انگور»، 1824؛ «ایی گلدوختر…» 1824، «بلبل و گل»، 1827؛ «در دوای فار­م فوّاره‌ها»، 1828؛ «از حافظ»، 1829 و غیره) سروده است. پس از تعلی­ف «فانتن باغچسرایی»، که آن جا پارچه‌ای از سعدی همچون اپیگراف آمده است، ضیائیان روس پوشکین را «سعدی دوان ما» می‌گفتند. پوشکین نه تنها از مضمون و موضوعها، واسطه‌های ب­دیی ادبیات کلاسیکی فارس-تاجیک، بلکه از نوعهای ادبی آن، مخصوصاً، غزل استفاده برده است. ایجادیات پوشکین، که دستاوردهای ادبیات و صنعت جهانی را به تو­ر نوی جمع‌بست کرده است، عبرت قرنها و خلقها، دوره‌ها و مرحله‌های نو انکشاف جمعیت می‌باشد. تجربة ایجادی پوشکین به مرحلة نو انکشاف ادبیات و سنعیت، که منبعد با نام استتیک ریلیستی نفوذ پیدا کرد، اساس مستحکم و نوپیسندانه گذاشته است. از رئالیزم پوشکین نه تنها م. لیرمانتاو، پ. گوگول، ا. تور­گینیف، ا. نیکرساو، ل. تالستایی، ا. چخاو برین کلاسیکان ادبیات به میدان آمده‌اند، بلکه این تجربه سمت جستجوهایی ادبیات خلقهای گوناگون، ادبیات و صنعت جهان را نیز مویین کرده است. بس­یار جنرهای ریلیستی: رمان تع­ریخی، پاوست فلسفی، آچیرک و دراماتورگیه، اینچنین دورة نو انکشاف زبان ادبی روس و توانایی آن از پوشکین ابتدا می‌یابد. دستاوردهای او در تدقیق بدیعی تاریخ، که توسط متد ریلیستی و از نظر تاریخ‌شناسی علمی صورت گرفته است، ب­رای بسیار خلقها نمونة عبرت می‌باشد. گمنیزم پوشکین، غایه‌‌های بلند اثرهای او امروز به خلقهای دیگر روح می‌بخشند، به نویسندگان گوناگون عالم الهام می‌دهند. بیشتر از 80 سال است، که اثرهای پوشکین به زبان تاجیکی ترجمه گردیده، به شکل منتخب و مجموعه، جلدهای علی‌حدة شعر و داستان نشر می‌شوند. ا. لاهوتی و ه. یوسفی، م. تورسون‌زاده و م. رحیمی، س. الغ‌زاده و م. فردت و ش. لایق در مرحله‌های گوناگون انکشاف ادبیات ساویتی تاجیک به ترجمة پوشکین مشغول شده‌اند.

فسانة پوشکین «قصّة ماهیگیر و ماهیی طلا» در روزهای جشنگیری 100-سالگی شاعر (1899) به تا­جیکی ترجمه شده (مترجم ادجزی) ، در مکتب اصول نو عبدالقادر شکوری آموزانیده می‌­شد. آخر سالهای 20 و ابتدای سالهای 30، مخصوصاً در 5-6 سال پس از سعیزد 1-ام نویسندگان ا.ج.ش.س. اثرهای زیاد پوشکین به تاجیکی ترجمه و نشر شده‌اند. «دختر ک­پیتن»، «قصّة پاپ و خذمتگار او لندهور»، «قصّة شاه سلطان»، «قصّة ماهیگیر و ماهر طلا»، پاوستهای «مادکة قرمشاق»، «دوبراوسکیی»، «حکایه‌های بیلکین»، «بندی کوکز»، «بوران»، «باریس گادوناو»، «فانتن باغچسرایی»، «قصّة شاهدختر مُرده و هفت پهلوان»، «برادران غارتگر»، «پالتوه» در شکل کتابهای علی‌حده به طبع رسیده‌اند. سال 1947 با نام «چند اثر» با مقدّمه و در ترجمة ا. لاهوتی اثرهای پوشکین-«در هوای دلکش فوّاره‌ها»، «کاخ یادگار»، «داستان عالیگ دل‌آگاه»، «ماتسرت و سلیر»، «مسینسوار»، «قصّة ماهیگیر و ماهی طلا» و سال 1949 اثرهایه پوشکین در دو جلد به زبان تاجیکی انتشار یافتند. رمان منظوم پ. «اوگینیی آنیگین» سال 1967 (ترج. م. فرحت) به زبان تاجیکی چاپ شد. بیشتر اثرهای پوشکین به پراگرمّة تعلیم مکتبهای تاجیکی درآمده‌اند. پوشکین در شعر و داستانهای شاعران تاجیک س. عینی، ا. لا­هوتی، م. تورسون‌زاده، م. میرشکر، ه. یوسفی، م. فرحت و دیگران ترنم شده است. تجربة ایجادی پوشکین به قوّت دادن جستجویی امکانیّتهای ادبیات ملّی، عنعنه‌های بای ایجادیات لفظی خلق، احساس و ادراک بایگری رئالیزم و انکشاف آن در زمینة ملّی مساعدت نموده است. در تاجیکستان تئاتر درمة موسیقیی  لنین‌‌آباد، بسیار کوچه و مکتبها منسوب به نام پوشکین می‌باشند.

تسویر در صحیفة 128-129.

اس .؛ کاخ یادگار. شعرها و پاامه‌ها. د. ، 1976؛ پالنایی سابرنی ساچینینیی و 10-ا تامخ، م. ، 1959-62.

د .: هوسیینزاده ش. ، پوشکین و شاعرانّ تاجیک، در کیت. او: بحث و اندیشه، د. . 1965؛ یوسف ه. ، پوشکین و بیران، در کیت. او: راه ناتمام، د. ، 1973؛ شادیقولاو x. ، کاخ یادگار، ج. «صدای شرق»، 1974،   بریوساو و. ، مایی پوشکین، م،-ل. ، 1929؛ می‌ی­لخ ب. ، پوشکین ا اگا ایپاخه، م. ، 1958؛ ستیپناو ن. ، لیریکه پوشکینه، م. ، 1959؛ کومان م و ا ل ل. ، پرازه پوشکینه، م. 1962؛ پوشکین و سترنخ زرو­بیجناگا واستاکه، م. ، 1979. ه. شادیقولاو.