مدنیت و صنعت

«فرهنگ آثار جامی»، اوّلین لغت تفسیری مؤلفییست (فرهلگ مربوط آثار یک شاعر یا نویسنده) ، که موافق پرنسیبهای نوین لیکسیکاگرفیة امروزه تألیف شده، جهتهای مهمّ ایجادیات و ذخیرة بای لغوی زبان آثار جامی را شرح و ایضاح می‌دهد. تألیف امان نوراف. «فرهنگ آثار جامی» از دو جلد (جلد 1، 1983؛ …

«فرخنگ آنندراج» فرهنگ تفسیر فارسی محمّد پادشاه. سال 1880 تألیف شده است. در «فرهنگ آنندراج» کلمه‌ها به ترتیب الفبان عربی جایی گرفته‌اند. منسوبیّت کلمه‌ها به این یا آن زبان به واسطة علامتهای شرطی (ا.-عربی، ف.-فارسی، ت.-ترکی، ه.-هندی و غیره) نشاره شده است. مأخذهای استفاده‌شد‌ه نیز علامتهای شرطی دارند. ب-«بهار عجم»، …

فطیرمسکه، یک نوع خوراک ملّی تاجیکی را گویند، که از قدیمولییام معمول است. فطیرمسکه را چنین تییار می‌کنند: از آرد گندم فطیر می‌پزند، بعد فطیر گرم را به ظرفی (اساساً طبق چوبین) ریزه کرده، از بالایش روغن مسکه می‌‌اندازد و با قاشق چوبین آنها را به هم می‌‌آمیزند. در قراتیگین …

فطیر، یک نوع نان تُنُکیست، که از خمیر نارسیده می‌پزند. فطیرها گوناگونند: خسفتیر (فطیر کورک، فطیر یوغان، فطیر قاق) ، فطیر روغنی، فطیر چارمغزی، جزّناک و غیره. خمیر فطیر را با شیر، آب، دوغ آشوریده، به آن زیره و کد و نیز همراه می‌کنند. هر یک خیل فطیر را با …

فتوا (عربی-حکم، حکم شرعی) ، حکم شرعی، که از طرف شیخولیسلام، فقاه و مفت دایر به مسئله‌های گوناگون دینی و حقوقی و اجتماعی و سیاسی داده می‌شود. فتوا معمولاً خطّ صادرشده، باید به قرآن و حدیث و شریعت و مجموع فتواهای پیشین اساس یافته باشد. آن برای همة جماعهها، مؤسسه‌های …

فصاحت (عربی-روانی سخن، خوشگویی) ، در علم بدیع از ضعف تألیف فارغ بودن کلام را گویند. فصاحت اساساً به ترکیب لفظ، یعنی به شکل دخل دارد و از این جا در مقابل معنی بدیع لفظ فصیح را هم به کار برده‌اند. ادبیات‌شناسان عصر میانگی فارس-تاجیک در تفسیر فصاحت به اختلاف …

فرهاد «یکی از پیرسانجهای قصّه و داستانها و روایتهای ایجادیات دهنکی و ادبیات خطّی فارس-تاجیک و خلقهای دیگر شرق می‌باشد. نام فرهاد کوهکن، عاشق ملکه شیرین و رقیب خسرو-پادشاه ساسانی اوّلین بار در «ترجمة تاریخ طبری» بلعمی (عصر 10) ، «رسالة ثانیه» سییاه عرب ابودولف (عصر 11) ، «مجمل-ات-تواریخ ول-قصّس» …

فرهنگهای «شاهنامه»، فرهنگهای تفسیر و دوزبانه، که در بعضی آنها تمام کلمه‌های «شاهنامه»، در بعضیشان قسمی از آنها (انتخاباً) شرح و تفسیر و ترجمه شده‌اند. مهمترین فرهنگهای مخصوص «شاهنامه» اینهایند: 1) «فرهنگ ایتیمالاگی فارسی-لاتینی» ی. ا. ولّیرس (vullers j. ا. ، lexicon ریrsico-latinum اtimologicum… t. 1-2، واnnه‌ای اd rhenum، 1855-1864؛ …

«فرهنگنامه» فرهنگ تفسیریست، که هوسین وفای در عصر 16 تألیف کرده است. از مقدّمه و 25 باب عبارت بوده، 451 فصل و 2425 لغت را در بر می‌گیرد. ترتیب لغت الفبایست. در شرح لغت برای تصدیق فکر از ایجادیات رودکی، فردوسی، خسرو دهلوی، حسن دهلوی، حافظ، سلمان ساوجی، جامی و …

«فرخنگ جهانگیری» فرهنگ تفسیریست، که میر جمال‌الدّین هوسیین اینجو شیرازی سال 1608 تألیف کرده است. مؤلف از فرهنگهای پیشینه استفاده برده، بیشتر از 7 هزاره کلمه را شرح می‌دهد. لغت موافق اخبار مؤلف از روی حرف دوّم کلمه‌ها ترتیب یافته است: ترتیب کتاب من چنین است: بیات لغات را تو …