زیست شناسی

شمشیرگیاه (cladium maris-cus) ، گیاه بسیارساله‌ای است از عایلة ریشیها. در بیخش چم حاصل می‌شود. ریشپایش مستحکم، سیرنوده. پایهش سیربرگ، تا 200 سم قد می‌کشد. برگش درشت، باریک (برش 5-15 مّ) ، شمشیرشکل. خوشه‌گلش سیر‌شمار، چترشکل یا جاروبکمانند. «چارمغزک» اش بیزشکل، جلادار. ماههای ژوئن-ژوئیه گل و میوه می‌کند. اساساً در …

چوپانچایی، مخلّص (dian-thus tetralepis) ، گیاهی خودروی بسیارساله‌ای است از جنس میخک (عایلة میخکیها). پایهش راست، سیرشاخچه، 15-20 سم قد می‌کشد. برگش درازرویه (درازی‌اش 2-5 سم، برش 1-2 مّ) ، گلش گلابی، سفید یا ارغوانی، در نوگ پایه و شاخچه یکتایی می‌شکفد. غوزه‌اش گشاده‌شوندة سیرتوخم، تخمش میدة سپرشکل، سیاه. در …

چیلبند، چل‌بغم، بندک، بغوملف، بغومک، بغومبندک، دُم اسپ، اسپدومک، شتردم (equisctum arvense) ، گیاهم بسیارسالة سپارداریست از عایلة چلبندیها. تا چقوری 150 سم ریشه می‌راند. پایهش دو نوع-سپاردار (ثمر‌آور) و نشوی (بی‌ثمر) می‌شود. پایة سپاردار چلبند سرختاب، بور یا زردتاب و سیراب بوده، تا 60 سم قد می‌کشد. پایة سپاردار …

چیگیت، پنبه‌دانه، پوندانه، تخمییست، که از آن نهال پخته می‌روید. چگت بیزه یا مورودشکل سیاهتاب، جگررنگ بوده درازی‌اش 6-15 مّ، دیمیترش 5-8 مّ (وزن 1000 دانه‌اش 70-150 گ). چگت از پوست و جنین عبارت است. پوست چگت جنین را از آسیبّینی، نمی و پرزیتهای گوناگون ایمن می‌دارد. پوست خشک چگت …

چیلمنگوشتک (troglodytes troglodytes) ، جنقرچه، وقمک، تیسک، یک نوع پرّندة خرد گنجشکشکلیست از عایلة (ttorglodytae). جای زیستش جنگلهای سوزن‌برگ و پهنبرگ. در کوههای آسیای میانه (در جایهای سیرشخ، سنگلاخ و بتّه‌زار) زندگی می‌کند. لانه‌اش کوره‌شکل بوده، از پهلو درآمد دارد. چلمنگوشتکها 6-7 تخم سفید (خالهای سرخچه دارد) می‌گذارند. بعد 14-15 …

چکاوک، چکاوه، چکاو، چیکک، قبّره، صوفی تورغه‌ای (calerida cristata) ، یک نوع پرّندة خرد خوش‌آواز را گویند. به قطار گنجشکها منسوب است. درازی بدنش 17-19 سم؛ وزنش 39-46 گ. بال و پرش خاکیرنگ بوده، خالهای تیره دارد. نولش راست، پایهایش باقوّت و انگشت آخرین چنگالش دراز تیز است. در سرش …

چکمیزک، اینوریز (از یون. enuero-می‌زیدن) ، جاگمیزی، داشته نتوانستن پیشاب را گویند. در نتیجة نقص مادرزادی عضوهای پیشابران یا علّت سیستم عصب (مخصوصاً حرام‌مغز) پیدا می‌شود. چکمیزک اساساً در کودکان مشاهده کرده می‌شود.

چکموغیها، چنارکیها (ranunculaceae) ، عایلة گیاههای یک یا بسیارساله، بعضاً نیم‌بتّه و بتّه و رستنیهای لینمانند (clematis) -را گویند. برگ پرّدار، خوشه‌گل چترشکل، سَرَکمانند دارند. میوه‌اشان سیرتوخم اکثر «برگک» یا چارمغزکمانند، بعضاً غجوممیوه یا غوزه؛ تخمشان میده. در تاجیکستان 22 جنس (112 نمود)-ا چلکمغیها (چلکمغ، اسپرک و غ .) می‌روید. …

چکموغ، چنارک (ranunculus) ، یک جنس رستنیهای دوپلّه‌ای است از عایلة چلکمغیها. چلکمغ گیاه بسیارساله یا یکساله، بعضاً رستنی آبیست. برگش پرمانند، پنجه‌شکل، پرّدار یا یک‌لخت، گلش زرد اساساً 5، بعضاً 6-7 برگه. در تاجیکستان 40 نمود چلکمغ (از دامنکوه تا بلندکوههای منطقة الپی) نمو می‌یابد. کسر چلکمغها زهرناکند. گلیکازیدهای …

چرس، یک نوع انگور محلیست. اساساً در ریانهای تاکداری رسّ تاجیکستان، رسّ ازبیکستان، رسّ قزاقستان و رسّ ترکمنستان معمول شده است. تاکش تیزسبز. برگش مدوّر پنج‌پرّه، خوشه‌اش میانه یا کلان (280-400 گ و بعضاً تا 1200 گ). دانه‌اش کلان (3، 5-4 گ) ، مدوّر یا بیزشکل، شیرین، پوستش غفس، 20-24% …