ترانه

ترانه سرود و آهنگیست در موسیقی خلقی. در گذشته ترانه در وزن رباعی 6 شعرهای به همین وزن موافق سراییده می‌شد، از عصرهای 8-9 این جانب معلوم است. حتّی بر وزن ترانه شاعران قصیده (چکامه‌) می‌گفتند. عنصرولمالی کیکاووس در «قابوسنامه» چنین گفته است: «… از آن چه اندر وزنها، هیچ وزنی لطیفتر از ترانه نیست». پس اسلوب ترانه‌خوانی در عصرهای 10-11 خیلی معمول بوده است.
ترانه اساساً در بین مردم محنتکش شهرت داشت؛ در دایرة موسیقی خلقی جایی گرفته، در طول عصرها تکامل یافت.

بیهترین نمونه‌های ترانه در «شش‌مقام» گرد آمده‌اند. ترانه‌ها عادتاً در شعبة یکم قسم آوازی «شش‌مقام» جایی گرفته، چون واسطة گذشتن از یک موضوع اصلی به موضوع اصلی دیگر خذمت می‌کنند. آنها همیشه با ضربهای 3/4، 4/4، 3/8، 6/4 و 13/4 اجرا شده، تا 6-7 ترانه یکباره پس هم می‌آیند. این حالت بیشتر پس از «سراخبار»، «تلقین» و «نثر» مشاهده می‌شود. متن ترانه‌ها بیشتر از رباعی و دوبیتیهای خلقی گرفته شدند. ترانه‌ها در «دوازده‌مقام» نیز بودند.
. رحیم‌اف.