ترکانیش

ترکانیش، کارهای را گویند، که با مقصد ویران کردن، کوچانیدن یا تغییر دادن ساخت و شکل مصالح طبیعی (جنسهای کوهی، چوب، یخ) یا صنع (بتون، دیوارهای سنگی یا خشتی، متالها و غیره) گذرانیده می‌شوند. ترکانیش را با یاری مادّه‌های ترکنده و واسطه‌های ترکاننده (کپسیوله دیتانتارها) تطبیق می‌کنند. حالا در ترکانیش دیتانتارهای الکتری را توسط ماشین ترکاننده می‌ترکانند، که آن از منبة سییار جریان الکتری عبارت است. مادّه‌های ترکنده به مقصدهای آسایشته از دورة کدیم معمول بود.

زرید باروت بار اوّل سالهای 1448-72 برای از سنگ و آستانه‌ها تازه کردن مجرای د. نیمن ترکانیده شد. برای استحصال معدن باروت را همچون مادّة ترکنده نخستن بار در روسیه (1617) استفاده بردند. اختراع اصول الکتری ترکانیش (عالم روس شلینگ، 1812) ، دینمیت (1860) ، ماشین و دستگاههای پرمه‌کنی (1861) ، کشف تراتیل (1863) ، استحصال کپسیوله-دیتانتارها (1867) ترکانیش را تکمیل دادند. الحال ترکانیش در ساحه‌های گوناگون (استخراج معدن، ساختمان، خواجگی آب، صناعت متالورگی، خواجگی قشلاق) استفاده می‌شود. در تاجیکستان سربندها، حوزها، کانالها، تونّیلها، ویران کردن جنسهای قوه، شیبّکنی زمین و غیره با ترکانیش ساخته می‌شود. مثلاً سربند گیدراوزیل بایغازی را، که بلندی آن 55 م و درازی‌اش 450 م است، در نتیجة ترکانیدن 1864 ت مادّة ترکنده ساختند. هنگام ساختن گاس-ا نارک، کانالهای دشت اشت، عورتبوز، دنغره و غیره اصول ترکانیش استفاده شده‌اند. در ساختمان گیدراوزیلخای کلانترین ریسپوبلیکه دشتیجم (دریای پنج، بلندی سربندش 275 م) و قلعیخم (بلندی سربندش تقریباً 500 م) ترکانیش به طور وسیع استفاده خواهد شد.
. طاهراو، ا. عبدالله‌اف.