ترتیزک

تره‌تیزک، ترتیزک، خرف، صفّا (lepidium satium) ، گیاه یکساله‌ای است از عایلة چلیکگولها؛ یک نوع سبزه‌واتیست، که طعم تند دارد. پایهش راست، 30-60 عام قد می‌کشد. برگش پرمانند، گلش میده، سفید، بنفش یا گلابی، غلافکش گرده یا بیزشکل، تخمش میدة جگری یا سرختاب. تره‌تیزک از تیزرسترین سبزه‌وات است. تخم آن را اوّل بهار می‌کارند. معیار کشت تخمی-8 کگ/گه. بعد 2-5 روز سبزیده می‌برآید.

برگ آن را بعد از 1-1، 5 هفتة سبزش میغوندارند. . در هر 10-15 روز تره‌تیزک را تقرارن کشت می‌کنند. تره‌تیزک زراعت آب‌طلب است. در ا.ج.ش.س. (زکوکزیه، آسیای میانه) اساساً نوعهای «گریباوسکیی»، «زالاتیستا-جیلتыی» و غیره را می‌کارند. از هر گه 5-70 س حاصل میغوندارند. برگ تر و تازة تره‌تیزک را چون خورش استفاده می‌برند. به طعام ما‌اندازند. تره‌تیزک از قدیمولییام معلوم است. آن را یونانیهای قدیم (عصر 4 تا میلاد) کشت می‌کرده‌اند. دیاسکارید، جالینوس، بیرونی و ابوعلی‌سینا تره‌تیزک را چون سبزه‌وات شفابخش نام برده‌اند. مثلاً، ابوعلی‌سینا تره‌تیزک را برای عصب، شش، جگر، اسپورج مفید دانسته، در طبابت ضیقینفس نیز به کار می‌برد. برگ تره‌تیزک سیرغذاست. سیرسفیده و سیرویتمین (تا 165 مگ% ویتامین س و تا 3، 8 مگ% کراتین دارد) بوده، در آن یاد و نمکهای سه، ک و غی بسیار است. تخمش 50-60% روغن دارد، که در سابونپز استفاده مابرند.
م. حاجیمتاو.