فرمکاگنازیه

فرمکاگنازیه (از یونانی رharmakon-دارو و gnosis-دانتy) ، یک فصل فرمcییفا گویند، که اشیای خام دارووار نبات (روغن ایفیر، قطران، شربت)-یو هیوانی و بعضی محصولات آن را می‌آموزّد. تدقیق دارووار، مادّه‌های مؤثر، دریافت رستنیهای دارویی، جمع‌آوری، خشکانیدن، به نوعها جدا و مویین کردن آنها و غیره مسئله‌های اساسی آموزش فرمکاگنازیه می‌باشند. فرمکاگنازیه ساحة قدیمی فرمسیه بوده، اوّل در بین شومیریها، آشوریها، بابلیان و بعدتر یونانیها رواج یافته بود.

ساس‌گذار فرمکاگنازیه در اوراپه دُختُر یونان قدیم دیسقوریدوس (دیاسکارید. عصر 1 میلاد) است. اثر او «materia medica» تا عصر 19 چون دستورالعمل دایر به فرمکاگنازیه بود. جالینوس نیز در انکشاف فرمکاگنازیه سهم باسزا گذاشته است. طبیبان مشرقزمین (از جمله تاجیکان) از قدیم برای معالجه از نباتات، هیوانات، آب و معدنها دارو تییار می‌نمودند. ذَکریای راضی، ابوریهان بیرونی، ابوبکر ربیع بخارایی، ابوعلی‌سینا، ابومنصور موفق ابن علی هرویی و دیگران فرمکاگنازیّه را انکشاف دادند. سالهای 967-976 ابومنصور موفق ابن علی هرویی به زبان تاجیکی «کتاب-ال-ابنیه ان حقایق-ال-ادویه» نام اثری تألیف کرد، که 584 نامگویی دارو (465-تایش نباتی، 74-تایش معدنی و 45-تایش هیوانی) را در بر گرفته است. در «ال-قانون» ابن سینا 970 و در «کتاب-اس-سیدنه فی-ت-طبّ» بیرونی باشد، 4500 نامگویی داروها ذکر شده‌اند.
در روسیه اوّلین اثرها دایر به فرمکاگنازیه عصرهای 17-18 پیدا شدند. در انکشاف فرمکاگنازیه خذمت ن. م. امبادیک-مکسیماویچ، ا. پ. نیلیوبین، یو. ک. ترپّ، و. ا. تیخامیراف و دیگران کلان است. مسئله‌های فرمکاگنازیه در انستیتوتهای تدقیقات علمی رستنیهای داروگی ولایت مسکو و خیمیکافرمتسیوتی مسکو، تاشکینت، خرکاو، انستیتوت فرمکاخیمیة رسّ گرجستان، انستیتوتهای فرمتسیوتی و غیره تدقیق می‌شوند. فرمکاگنازیّه را در مکتبهای عالی و میانة مخصوص فرمتسیوتی می‌آموزند.
د .: گمّیرمن ا. ف. ، کورس فرمکاگنازی، ل. 2، 1967؛ نورعلییف یو. ، می‌دیتسینه ایپاخ اویتسینّы. تس. ، 198-1.
م. محمدشایف.