شوییتسریه

شوییتسریی (نیم. schweiz، فرنس. suisse، اتل. svizzera) ، کانفیدیرتسیة شوییتسریه، دولتیست در اوراپة مرکزی. مساح. 41، 3 هز، کم2. اهالی‌اش 6423 هز. نف. 1985 اهالی شهری قریب 60% زبانهای رسمی: نیمیسی (65% اهالی) ، فرنسوی (18%) ، اتلیوی (12%)؛ گوروه خرد شوییتسریگیها به زبان ریتارامنی گفتوگ و می‌کنند. پایتختش ش. بیرن. شوییتسریه ریسپوبلیکه‌ای است عبارت از فیدیرتسیة 23 کنتان (3-تای آنها به نیمکنتانها جدا شده‌اند). آرگن عالی فدرالی حکومت-مجلس (اتّفاقی) دوپلتگی فدرالی. مجلس اتّفاقی از ساویت ملّی (پلتة پایان) و ساویت کنتانها (پلتة بالا) عبارت است. سردار دولت و حکومت-پرزیدنت. قسم زیاد مملکت در ک-های الّ (بلندی‌اش تا 4634 م، ق. دیوفور) واقع گردیده است. ناحیة مرکزی را پهنکوه شوییتسریه، ناحیة شیم. غربی را ک-های یوره فرا گرفته‌اند. اقلیمش معتدل سیرنم. بارشات سالانه 800-2500 مّ. در حدود شوییتسریه بالاآب دریاهای کوهی-ریین، رانه، تیچینا و کولهای جینیوه، بادین واقع‌اند. در ک-های الپ پیریخها (قریب 2 هز. کم2) هستند. بیشه‌زارها (24%-ا حدود) ، مرغزارهای سوبلپی و الپی موجودند.

در عهد قدیم در حدود شوییتسریه ریتها و گیلویتها زندگانی می‌کردند. در ا 1 تا م. سرزمین شوییتسریّه را ریمیان، در ا. 5 م. الیمنها، برگوندها، آستگاتها استیلا کرده‌اند. از ا-های 10-11 در هیت «امپراتوری مقدّس ریم» بود. در مبارزه با گبسبورگها دهقانان آزاد کنتانهای بیشه (شویتس، عور، انتیرولدین) با هم اتّفاق بسته (1291) ، استقلالیّت خود را نگاه داشتند (غلبه‌های نزد مارگرتین، 1315، زیمپخ، 1386 و ر .)؛ روایتها در بارة و. تیلّ و دیت. قهرمانان خلق، با این مبارزه‌ها وابسته‌اند. س. 1499 شوییتسریه در عمل از امپراتوری جدا شده استقلالیت به دست آورد (در اساس صلح ویستفلیه، 1648). شوییتسریّه را بسیار مملکتهای جهان همچون دولت مستقل اعتراف نمودند. ا-های 14-15 مملکتهای اوراپة غربی از شوییتسریه قشون کرا می‌کردند. در ا. 16 شهرهای مترقّی اقتصادی (جینیوه، تسیوریخ) مرکز فعالیّت ریفارمتارها ج. کلوین، و. تسوینگل بود. س-های 1798-1803 در حدود شوییتسریه ریسپوبلیکة گیلویتسیه موجود بود. کانگریسّ وینه (1814-15) سرحد شوییتسریّه را مویین کرد (به حاضره‌اش نزدیک بود) و بی‌طرفی آن را کفالت داد. س-های 30-40 بین قوّه‌های فئودالی و کلیریکلی و برجوزیه مبارزه اوج گرفت، که آن با غلبة برجوزیه به آخر رسید. در اساس کانستیتوتسیة سال 1848 شوییتسریه از اتّفاق نااستوار کنتانها به دولت یگانة اتّفاقی تبدل یافت. در ا. 19-ابت. ا. 20 شوییتسریه مرکز مهاجرت روالیوتسیانی و دموکراتی بود، در شوییتسریه یکچند مدّت و. ا. لنین زندگانی کرده است. شوییتسریه در جنگهای یکم و دوّم جهانی بی‌طرفی را نگاه داشت. س. 1921 پرتیة کمونیستی (در اساس آن 1944 پرتیة محنتی شوییتسریه) تأسیس یافت. با ا.ج.ش.س. از 1946 علاقة دیپلماتی دارد.

شوییتسریه مملکت مترقّی اندوستریوی بوده، به خارجه کاپیتال ایکسپارت می‌کند. در اقتصادیاتش ماناپالیة کاپیتالیستی حکمفرماست. شوییتسریه برای تدقیقات علمی و کارهای تجربوی و کانستروکتاری مبلغهای بسیار صرف می‌کند. به شوییتسریه قریب 1% محصولات (1979) ، بیشتر از 1، 5% صادرات جهان کاپیتالیستی راست می‌آید. در صناعت، هنرمندی و ساختمان 44%، در ه. ق 6، 2%، خذمت‌رسانی به مهمانها 4، 5% اهالی قابل محنت بند است (1975).

سنات برای استحصال محصولاتهای بلندصفت مخصوص گردانیده شده است. ماشینسازی و کارکرد می‌تل (مصنوعات الکتروتیخنیکی، دستگاهها، اسبابها) ، استحصال ساعت (54 ملن دانه، 1984) ، صناعت شیمی و داروسازی، پایفزال، بافندگی، دوزندگی، تریکاتج، کاغذ، پالیگرفی، خوراکواری هست. شوییتسریه س. 1984-م 59 ملرد کوتس انرژیة الکتریک استحصال کرد. x. ق حاصل بلند می‌دهد (5%-ا محصولات عمومی ملّی را تشکیل می‌کند). قریب 6% حدود شوییتسریه زمینهای خ. ق.-اند؛ مرغزار و چراگاه-46%، بیشه‌زار 25%. زیاده از 3/4 قسم محصولات خ. ق-را چارواداری می‌دهد. تول عمومی ر. آ. قریب 5 هز. کم. بندر اساسی‌اش بزیل در د. ریین. شوییتسریه به خارجه ماشین، ساعت (زیاده از 95% همة محصولات) ، مالهای صناعت شیمی، محصولات صناعت سبک و خوراکواری می‌برارد. پسسیو بالانس سودا با مملکتهای خارجه از حساب درآمد عملیات بنک و توریزم خارجی (14، 3 ملرد فرنک، 1985) تنظیم کرده می‌شود. واحد پول-فرنک شوییتسری.