سونّت

سنّت (عربی-راه، روش، عادت) ، قدس، مجموع روایتهاست در باب زندگی و رفتار و گفتار محمّد. در عصرهای 7-8 به وجود آمده، بعد قرآن دوّمین منبة مقدّس اسلامی اعتراف شده است.

سونّت از حدیثها عبارت می‌باشد، که در موضوعهای گوناگون حقوقی و اخلاقی و تاریخی گفته شده‌اند. سراوّل حدیث را صحابه‌های محمّد-خویشاوندان، نزدیکان، مریدان و شاگردان او می‌گفتند. بعد صحابه‌های پیغمبر شاگردان آنها حدیثهای شنیده‌اشان را نقل می‌کردند. همین خیل جمع‌آورنده و ازیادکنندگان حدیث پیدا شدند، که آنها را محدثان می‌نامیدند. در ابتدای عصر 8 سه منبة مخصوص علموهدیس-مدینه، عراق و سوریه به وجود آمد.

موافیق عنعنه‌ حدیث باید از دو قسم عبارت باشد. قیس اوّل را اسناد (نامبر کردنیسیلسیلة محدثان) و قسم دوّم را متن (مضمون حدیث) می‌نامند. اگر سلسلة محدثان کامل باشد، آن را «حدیث صحیح»، اگر در سلسله نام یکی از محدثان قابل اعتراف نباشد، آن را «حدیث حسن» و اگر در سلسله به نام یکی از محدثان شبهه رود، آن را «حدیث ضعیف» می‌نامند. به همة این نامگذاریها نگاه نکرده، محدثان برابر از یاد نمودن حدیثها خودشان نیز حدیثهای نو بافته می‌برآوردند، این از یک طرف، بسیار داگمه‌های درشت و ضدیت‌ناک قرآن را با تعلیمات فلسفی خلقهای تصرّفشده عوض می‌نمودند، از طرف دیگر، منفعتهای صنف حکمران فئودالی را افاده می‌کردند. در نتیجه شمارة حدیثها خیلی زیاد شد. از این رو، خلیفه عمر ابن عبدالعزیز خواست، که آنها را به ترتیب درارد. با دستور او همة حدیثها در 6 جلد جزمعاوری شدند. ولی اهل دیانتبه حدیثهای جمع‌آوریشده «ال-جامع-اس-صحیح» (نام دیگرش «صحیح-ال-بخاری») عبدالله بخاری را (810-870) نسبتاً معتبر می‌دانند. و از 600 هزار حدیثهای موجوده فقط 7250 حدیث را حقیقی دانسته، دیگرش را تکرار یا بافته حساب کرده است. اصول انتخاب حدیثخای حقیقی خیلی ساده بوده، بیشتر به موافقت مضمون حدیث به قرآن و تاریخ اساس یافته است. در آن سلسلة محدثان به نظر گرفته نشده است. در «اس-صحیح» مسلم نیشاپوری (817-075) از 300 هزار حدیث تنها 12 هزار انتخاب شده است. در ادبیات دینیهر دو اثر یادشده معتبر دانسته شده، با نام «صحیحان» (یعنی دو صحیح) مشهور است. در سنّت ماهیّت ادیالوژی اسلام ابتدایی، مناسبتهای صنفی خلافت و دیگر ضدیتهای اجتماعی عصرهای 7-9 نیز افاده یافته‌اند.

م. حضرتقولاو.