ریساله

رساله (عربی-فرستادشده، نامه، مکتوب) ، اثر نه چندان کلان علمی نظریه‌وی، که از یک مسئلة علمی و قانونیّتهای یک علم-متیمتیکه، استرانامیه، شیمی، طبّ، عروض، قافیه، بدیع، موسیقی و غیره بحث می‌کند. رسالة علمیی در تاریخ علم و ادب فارس-تاجیک به زبانهای عربی و تاجیکی، مخ-سوسن، از عصر 10 معمول گردید. در این بابت خدمت ابوعلی ابن سینا (980-1037) بزرگ است. او در علمهای طبّ، فلسفه، منطق، که-میا، تفسیر، موسیقی، زبان، ادبیات یک سلسله رساله‌ها («رسالة نفس»، «رسالة نبه»، «رسالة فردوس»، «رسالة کیمیا»، «رسالة عشق»، «رسالة علم پیشین و برین»، «رساله در عدل پادشاهی»، «رسالة عروض» و غیره) تألیف نموده، با این واسطه سیستم دانشهای علمی را برای نسلهای آینده مویین نمود.

پس از ابوعلیابن سینا رساله‌های زیادی به میدان آمدند. رساله‌های عمر خییام («رسالة مشکلات حساب»، «رسالة جبر» و غیره) ، نصیر‌الدّین طوسی («رساله در رسم و ریش پادشاهان قدیم و طرز گرفتن مالیات»، «رساله در تقویم و حرکت افلاک»، «رساله در تحقیق قوس کوزه» و غیره) ، عبدالرحمان جامی («رسالة قافیه»، «رسالة عروض»، . «رسالة موسیقی و غیره) ، احمد دانش («رساله در تبدّل و تغییور دولتها و قران-ال-این»، «رساله یا خود مختصری از تاریخ سلطنت خاندان منغیتیه» و غیره) از جملة رساله‌های بهترین می‌باشند. عبدالواحد جزجانی «رسالة سرگذشت» را در باب روزگار ابن سینا آفریده، به رساله‌های ترجمیهالی اساس گذاشت.
ین رساله‌ها برای نوشتن تاریخ پیدایش و تشکّل علم تاجیک از مأخذهای ضروریند. عالمان و نویسندگان کلاسیک اثرهای نه چندان کلان بدیعی خود را نیز گاها رساله گفته‌اند («رسالت-ات-تیر» و «رسالة هه‌ای ابن یقظان» ابوعلیابن سینا، «رسالة دلکُشا» و «رسالة صد پند» ابید زاکانی و غیره). در ادبیات‌شناسی ساویتی تاجیک اثرهای علمی، که به تدقیق حیات و ایجادیات یک شاعر (مثلاً، اثرهای صدرالدّین عینی «در بارة فردوسی و «شاهنامه» او»، «شیخورّیس ابوعلی‌سینا»، «استاد رودکی» و غیره) و یا یک مسئلییدبیات منسوبند، اینچنین دیسّیرتتسیه‌های نامزدی یا دکتری با عنوان رساله یاد می‌-شوند. به این معن حالا نسبت به اثرهای کلان‌حجم تدقیقاتی، که به یک مسئلة علمی آیدند، به جای رساله اصطلاح مونوگراف را هم به کار می‌برند.
دبیات .:. م ا ر ز آ ا و ا. ، حکایتها عاید به ابن سینا و شخصیت او، استالین‌آباد، 1953؛ هادی‌زاده ر. ، شکوراف م. ، عبدالجباراو ت. ، فرهنگ اصطلاحات ادبیات‌شناسی، دوشنبه، 1966؛ سولت آ ن آ و و. ، اکیده‌های فلسفی، اجتماعی و اخلاکی ابوعلیابن سینا، دوشنبه، 1976؛ ابوعلیابی سینا، آثار منتخب، جلدهای 1-2، دوشنبه، 1980،
س. عمراناو.