«رساله در بیان استماع اصوات خوب و نغمات مرغوب»

«رساله در بیان استماع اصوات خوب و نغمات مرغوب» رسالة موسیقی. عصر 17 در بخارا به زبان تاجیقی تألیف یافته است. مؤلفش نامعلوم. «رساله» از مقدّمه و چار مقام (فصل) عبارت است. مقدّمة رساله مسئله‌های فهمش موسیقی، روایتها دایر به تأثیرناکی موسیقی و موقع آن در جمعیت، استفادة موسیقی در مراسم و عیدها و غیره را در بر می‌گیرد. مقام (فصل)-ا اوّل «در بیان ادم موسیقی» نام دارد. در مقام دوّم («در بیان «دوازده‌مقام») از تاریخ تشکّل مقامها، روایتها دایر به پیدایش آنها، خذمت موسیقیدانان پیشین در پیشرفت نظریه‌ و عملیة موسیقی، راه و اصول حاصل کردن مقامها و از چند نغمه عبارت بودن آنها و غیره سخن می‌رود. مؤلف نظریة افلاطونیان را راجع به رابطة 12 برج فلک و از حرکت آنها خارج کردن 12 مقام و 24 شعبه و یا آوازه ذکر کرده، تأکید می‌نماید، که مقامها محصول تجربة حیاتی انسان است و آن به جرمهای فلکی نسبتی ندارد. در مقام سوّم، که «اصول و بیان اصول» نام دارد، مؤلف مسئله‌های ترکیبات اصول، مقدار و دوره‌های تشکّل آن و مناسبت به آواز پرّنده و هیوان داشتة هر اصول را مورد بررسی قرار داده است. در رساله بسیار ضربهایی معنیداد شده‌اند، که در دیگر رساله‌های موسیقی دچار نمی‌شوند. در مقام چارم («در بیان سازهای موسیقی») گزارشاتی دایر به سازهای تنبور، چنگ، قانون، عود، بربط، چغانه و غیره آورده شده است. یک نسخة این رساله در ذخیرة دستنویسهای انستیتوت شرق‌شناسی آکادمی فنهای ازبکستان تحت رقم 1466/1 محفوظ است.