پیگمتیت

پیگمتیت (از یون. ریgmatos-مستحکم وصل‌شده) ، جنس فشاندة بیشتر کلاندانه‌ای است، که در بین جنسهای کوهی در شکل رگ، دیکه، لنزه و دیگر جسمها جایگیر شده است. طول این جسمها به چندین کم و غفسیشان به چندصد م می‌رسد. پیگمتیت در مرحلة آخرین تشکّل مسّیوهای انتروزیوی کریستلّ می‌بندد. مینیرلهای اساسی پیگمتیت از مینیرلهای مگمة اصلی فیرهی ندارند. عادتاً ترکیب مینیرلی پیگمتیت نیفانت بایی بوده، مخصوصاً در بینّ آنها مینیرلهایی، که مادّه‌های تیز بخارشونده (آب، فتار، بار، کلر و غیره) دارند، خیلی بسیارند. در بعضی پیگمتیتها به مقدار زیاد پیوست المنتهای نادر و پاشخورده (li، rb، سs، وی، nb، ته، zگ، hf، u، 8c و غیره) یافت می‌شوند. عادتاً کریستلّهای مینیرلهای پیگمتیت از دیوارة رگهای پیگمتیتی تا به میانه‌های آن تارفت کلان شده می‌روند. ‌اندازن بعضی کریستلّها 1-2 م3 است.

پیدایش پیگمتیتها با جنسهای انتروزیوی ترش (گرنیت و گرنادیاریتها) ، عشقاری (سیینیتها و سیینیتهای نیفیلیندار) ، اساسی (گبّ را) ، اولتره-اساسی (پیریداتیتها) وابسته است. پیگمتیت گرنیتی از همه بیشتر پهن شده است. تمام خیلهای پیگمتیت به غیر از مینیرلهای اساسی جنسافری باز به مقدار گوناگون ترملین، موسکاویت، بیریلّ، فلاگاپیت، سپادومین، مینیرلهای متالهای نادر و پیوستهای nb، ته، ر، u، تh و غیره دارند. راجع به پیدایش پیگمتیت عقیده‌های گوناگون هست. پیگمتیتها دارای آهمیّت کلان عملیند. آنها برای صناعت کُلالی و شیشه منبة شپتهای دشتی، برای صناعت رادیو و الکتروتیخنیکه منبة ابرق و پیزاکورتس بوده، همچنین کان سنگهای قیمت‌بها به شمار می‌روند. پیگمتیتهای گرنیتی کان متالهای نادر و مینیرلهای نادرزمین (سپادومین، بیریلّ، کالمبیت، تنتلیت، لیپیدالیت، کسّیتیریت، پالّوتسیت، عورن و تاریی و غیره) می‌باشند. در تاجیکستان پیگمتیتها در قطارکوههای قُرمه، ترکستان، حصار و آلایی و کوههای پامیر وامیخورند. در ا.ج.ش.س. خصوصاً پیگمتیتهای کریلیه، اکراینه و اورال معمولند.

د .: فیرسمن ا. ا. ، پیگمتیتы، 3 ازد. ، ت. گ، م.-ل. ، 1940؛ پیگمپیتы، سب. ، ل. ،-1972.