پیدگاگیکة خلقی

پیدگاگیکة خلقی، ساحة ال­م پیدگاگیکه. پیدگاگیکة خلقی مجموع دانشهای پیدگاگیست، که از تجربة روزگار به میان آمده است. اصطلاح پیدگاگیکة خلقی را به ادبیات پیدگاگی ک. د. اشینسکیی داخل کرد و ماهیّت تربیوی ایجادیات لفظی خلک روس را نیز او شرح داد. ایجادیات لف­زی خلق قسم دموکراتی مدنیّت قدیمة عامّة وسیع خلق بوده، یک زمره فیلسوفان، پسیخالاگها، پیدگاگها، گویندگان و راویان نامعلوم دارد. اوّلین تصوّرات آدمان دایر به زندگی، محیط و تجربة روزگار در ایجادیات لف­زی خلق افاده یافته، هر خلق وابسته به ترقّیات تاریخی و موقع گیاگرفی طرز زندگی و رسم و آیین خاص خود را دارد.

گوزشتگان ما، تاجیکان، از قدیمولییام برای تربیة انسان پاکسیرشت اصولهای گوناگون تأثیررسانی را به کار برده‌اند و تجربة حیاتی آنها از اولاد به اولاد، از نسل به نسل شفاهاً نقل یافته، به صفت پیدگاگیکة خلق تا به زمان ما رسیده است. در ایجادیات لفظی خلق تاجیک در خصوص تعلیم و تربیه بسیار فکرهای جالب دقّت بیان شده است. مثلاً، در افسانه، روایت، داستان، ضرب‌المثل و غیره حرمت پدر و مادر، محبّت و وفاداری، حقگویی و صداقت، نفع محنت و ضرر بیکاری، ناترسی و دلیری، مناسبت صمیمانه به دوستان، نفرت به ظلم و ظالمان و ریره افاده یافته است.

بعد به حیات مقیمی گذشتن آدمان و به وجود آمدن دولت گوینده و مطربان پیدا شدند، که دلیری و قهرمانی پیشوایان خود را وصف می‌کردند. یکی قدیمترین روایتهای خلقی دا­ستانی سیاوش است، که او هامین آسایش مردم بوده است. خلق از مرگ او غمگین شده، بسیار سرود و ریرایتها آفریده بود، که برام در روح قهرمانی و دلیری تربیه کردن آدمان خدمتی را به جا آوردند. سرود «الّه»، که در سر گهوارة طفل خوانده می‌شود، چون یک عنصر تربیة تامکتبی، آرزو و آمال و ایده‌آل پدر و مادر را عکس می‌نماید:

لّه، جانم، الّیا،

ارام جانم، الّیا،

کلان شوی، خندان شوی، ه الّیا،

چکدان شوی، پردان شوی، ه الّیا.

نمایندگان پیدگاگیکة خلق خصوصیت روحیة بچگان را خوب می‌دانستند. سرود، ترانه، افسانه و تیزگویکهایی، که مقصد مویینی داشته، کارکتر و خصلت بچگان را روشن و واضح می‌سازند، به این شهادت می‌دهند. پیدگاگیکة خلق قسم در تجربه حاصل شدة دانشهای پیدگاگی عامّة خلق بوده، ملکه و مهارت آدمان را دایر به تعلیم و تربیه در بر می‌گیرد. سرچشمة اساسی پیدگاگیکة خلق را ایجادیات لفظی خلق، متریالی اتنوگرافی، عنعنه‌های خلق، ‌بازی و بازیچه‌ها، اد و مراسمها تجربة تربیة عایله و غیره تشکیل می‌دهد.

پیدگاگیکة خلق نتیجة محنت ایجادی کالّیکتیوانة نسلهای مختلف بوده، وابسته به طلبات خلق بهترین جهتهای دموکراتی و اومانیستی تربیّه را پیش گذاشته است. جهت اساسی پیدگاگیکة خلق تربیة محنت بوده، مقصد آن دانش، ملکه و مهارت استحصالی حاصل کناندن است. در راه این مقصد از چنین عنصرهای پیدگاگیکة خلق، مانند تقلید، عبرت، ترتیب روز، تعریف، تنبیه و غیره استفاده می‌برند.

واسیته‌های خلقی تربیة ایستیتی­کی و جسمانی (سرود، رقص، ‌بازی و غیره) بسیار شوق‌آور بوده، در بین خلق در هر محل باتابیش دیگر دچار می‌آیند. از این رو پیدگاگیکة خلق از سرچشمه‌های مهمّ نظری و عملی پیدگاگیکه بوده، در تربیة اخلاق کمونیستک نسل نورس و ترتیبات پیدگاگی در بین پدر و مادران موقع کلان دارد. پیدگاگیکة خلق کم آموخته شده است و در آن یک قطار نارسایی‌ها مشاهده می‌شوند. اگر چه اساساً منفعت عامّههای خلق را حمایه می‌کرد، پیدگاگی خلق چون شکل شعور جمعیّتی بعضاً عقیده‌های ریکسیانی را، که به صنف حکمران خذمت می‌رساند، عکس نموده است: بنا بر این همان جهتهای پیدگاگیکة خرق را باید آموزم و ترغیب ن­ماییم، که به تربیة زمایی ما موافق باشد.

د .: والکاو گ. ن. ، چوشسکیه ن­رادنیه پیدگاگیکه، چیباکسرы، 1958؛ گ ا-شیه م آ و ا. ش. ، ازیربیدجنسکیه ن­رادنیه پیدگاگیکه (دیس. دکتری)؛ عارفی م. ، از تاریخ افکار پیدگاگی خلق تاجیک، ج. 1-2، د. 196 (2-65.