پراگناز زلزله

پراگناز زلزله، مفهوم سه‌ایسمالاگیست، که جای و وقت و قوّة زمین‌جنبیهای سخت را مویین می‌کند. پراگناز زلزله ضمن مشاهدة تغییرات پرمیتر و حادثات گوناگون اطراف زمین (هم در قعر و هم در اتمسفرة آن) به عمل برآورده می‌شود. اناملیة نظررس، که از قیمتهای متوسط پیش ه‌ا ظهور زلزله‌های سخت به دستامده فرق می‌کند، نشانه‌های زلزله نامیده می‌شود. این نشانه‌ها در مرحله‌های گوناگون تدارک پیدا می‌گردند. وابسته به این سه نوع اساسی پراگناز زلزله موجود است: درازمدّت، میانمودّت و کوتاه‌مدّت.

پراگناز زلزلة درازمدّت در خریطه‌های امروزة ناحیه‌بندی زلزله آورده شده است، که آنها اکثراً در موضعهای گوناگون به عمل آمدن زلزله‌های 7، 8 و 9-بلّه را نشان می‌دهند (نیگ. زلزله). این معلومات از روی تکراریابی زلزله‌های میانبلّه مویین کرده می‌شوند. در بعضی منطقه‌ها به صفت نشانة درازمدّت پراگناز زلزله به نام مفهوم «آرامش سه‌ایسمیکی» را نیز استفاده می‌برند. قطع نظر از آن، که در گذشته زلزله‌های سخت به وقوع آمده‌اند، در این منطقه‌ها به مدّت زیاد خاموشی زلزله مشاهده می‌ش­ود. انرژیة زلزلة سخت آینده و وقت به وقوع پیوستن آن زیمنّ دوامات «آرامش سه‌ایسمیکی»، سویه انرژی زلزله و محیط فراگیری آن تقریباً بها داده می‌شود. از روی تغییریابینای طولانی سرعت دیفارمتسیة سطح زمین، که در نقبهای مخصوص ساخته شده با یاری تمایلسنج و دیفارماگرفها چِن کر­ده می‌شوند، تغییر یافتن ریجی­م سه‌ایسمیکی، دور خروج کردن حادثات سه‌ایسمیکی و بعضی دیگر علامتها پراگناز درازمدّت را ترتیب می‌دهند. پراگناز زلزلة درازمدّت امکانیّت از یک تا چند سال و پراگناز زلزلة میانمودّت از یک ماه تا یک سال به وقوع آمدن زلزلة سخت را مویین می‌کند.

پراگناز زلزلة میانمودّت در اساس چِن کردن مکانیزم منبعهای سست زلزله و قوّت میانة زلزلة موضعهای تدقیقشونده، اناملیه‌های سرعتهای پهنایش موجهای سه‌ایسمیکی در قعر زمین، تغییر یافتن مقاومت جنسهای کوهی هنگام از آنها گذشتن جریان بلندقووه، عاملهای ژئوشیمیوی محیط، از جمله آبهای گرم چاهها (ردان، گیلیی، کربن و دیگر المنتها) ، فشار و قرارت آب گرم‌چشمه‌ها و غیره‌ها ترتیب داده می‌شوند. عادتاً همه گونه تغییرات در واحد وقت شکل موجی می‌گیرند، یعنی بزرگی پرمیترها با آهستگی نشیب (یا خود فراز) ، ثانی باز فراز (یا خود نشیب) می‌روند و در مرحلة به سویه نارمل رسیدن زمین‌جنبی سخت پیش‌بینی‌شده به وقوع می‌آید. پرمیترهایی، که چِن کردن آنها ضرور است، در قعر زمین نامنتظم پهن شده‌اند، از این رو مویین کر­دن موضع اصل، قوّه و وقت وقوع زلزله دشوارتر می‌گردد.

نشانهان کوتاه‌مدّت زمین‌جنبی تا چند روز، یا خود تا چند ساعت به وقوع پیوستن زلزله ظاهر می‌شود. در مساحت یک ‌اندازه کلان (بعضاً در ردیوس تا 1000 کم) وابسته از قوّت زمین‌جنبی آینده به کلّی تغییر یافتن تمایل و دیفارمتسیة سطح زمین، ویکتار میدانی مگنیتی زمین، میزان جریانی آب چاهها و حوزه‌های طبیعی را مشاهده می‌کنند. در بعضی حالتها ‌افکنیشات رادیوموج اکوستیکی را قید کرده‌اند، لپّش و پرتو یوناسفیره و افروزشهای روشنی را مشاهده نموده‌اند. آدمان هنوز از دوره‌های ک­دیم مشاهده کرده‌اند، که در نزدیکیهای مرکز زمین‌جنبیهای سخت چند ساعت پیش از وقوع آفت طبیعی هیوانها، مرغ و خزنده‌ها بی‌سرانجام می‌شوند.

به توفیل انکشاف علمهای سه‌ایسمالاگی مقدار نشانهایی، که پیشامد زمین‌جنبی را مویین می‌کنند، تا رفت زیاد شده ایستاده است. تخمینی می‌رود، که زلزله‌های فلاکت‌بار همه گونه نیتشانه‌های زمیکجونبیهای درازمدّت، میانمودّت و کوتاقمودّت را دارند. زلزله‌های اقتدارشان میانه تنها نشانه‌های زمین‌جنبیهای میانمودّت و کوتاه‌مدّت را داشته می‌توانند و بس.

زبسک فرقیّت تمایل پ­رمیتر نشانه‌های زلزله‌های میانمودّت و کوتاه‌مدّت در جریان وقت گوناگونند، بنا بر این بااعتمادی هر کدام آنها در علی‌حدگی چندان بلند نیستند. از این رو، حالتهای برغلط نشانه‌های زمین‌جنبی نیز مشاهده شده‌اند. با این مقصد در ترتیب دادن پراگناز زلزله به طور کامپلیکسی استفاده بردن همه گونه نشانه‌های زمین‌جنبی حتمیست.

در وقت حاضره متدهای ترتیب دادن پراگناز زلزله چندان بااعتماد نیستند. در ریسپوبلیکه‌های آسیای میانه و قزاقستان، اینچنین در یک قطار ناحیه‌های زلزله‌خیز ا.ج.ش.س. با مقصد بلند برداشتن بااعتمادی پراگناز زلزله مرکزهای ریگیانلی تأسیس یافته‌اند. راهبریّت مرکزی پراگناز زلزلة آسیایمیانگی به عهدة انستیتوت سه‌ایسمالا­گیه و ساختمان زلزلبردار اف رسّ تاجیکستان است. در ریسپوبلیکه دایر به زیاد کردن پونکتهای سه‌ایسما­لاگی، گذرانیدن مشاهده‌های تمایلی، مگنیتی، ژئوشیمیوی، ان­چونین دایر به اتوماتانیدن کارکرد نتیجه‌های مشاهده چاره‌ها ‌اندیشیده ایستاده‌اند.

د .:        پایسکه پریدویستنیکاو زیملی­ تریسینیی نه پراگناستیچیسکیخ پالیگانخ،

م. ، 1974؛ ببه‌یف ا. م. ، ک آ ش ل ا ک آ و گ. و. ، میراایف ک. م. ، سه‌ایسمیچیسکایی ریانیراونی تدجیکیستنه، د. . 1978؛ سبارنیک ساویتسکا-امیریکسکیخ رباط پا پراگناز و زیملیتریسینیی، ت. i. کن. 1-2، د. م. ، 1976-79.             ک. میرزایف.