اترید ایکسپیدیسیانی حصار

آترید ایکسپیدیسیانی حصار (نام پُرّه‌اش آترید حربی و ایکسپیدیسیانی حصار) ، آترید حربی-سیاسی، که اکتبر 1920 با فرمان م. و.  فرونزی برای مبارزة ضد قوّه‌های کانترّیوالیوتسیانی امیر عالمخان و آزاد نموده ن بخارای شرقی از حساب قشونهای فرانت ترکستان ریسپوبلیکة ساویتی فدراتیوی سوسیالیستی روسیه و قشونهای ریسپوبلیکة خلقیی سب با سرداری ا. ا. مرساو تشکیل شد. در هیت آن نمایتسدگان وکالت‌دار رخسب و کم پکب نیز بودند.

پیش از عملیات حربی آترید کم پکب با مراجعت‌نامه «به همة محنتکشان، دهقانان و همة گرجدنینهای پاک‌وجدان رخسب رو آورده، اهالی را به مبارزة ضد کانترّیوالیوتسیه دعوت نمود. اکتبر 1920 آترید ایکسپیدیسیانی حصار ریانهای سرخاودریا و قشقه‌دریا را آزاد کر­ده، آخر ماه دسامبر به دیهنو، سریاسیا رسید. 10 ژانویه 1921 مجلس مشورتی فعالان پرتیوی شهر بخارا قرار قبول نمود، که به یاری آترید ایکسپیدیسیانی حصار باز 100 نفر هادیمان پرتیوی فرستاده شوند. 13 ژانویه 1921 ساویت kامیسّران xلق رخسب به قشونهای ارمیة سرخ بخارا فرمان داد، که با همراهی ارمیة سرخ ریسپوبلیکة ساویتی فدراتیوی سوسیالیستی روسیه به آزاد نمودن بخارای شرقی شروع کنند.

کارپوس ایکسپیدیسیانی 14 فوریه 1921 به بایسون روان شد. در قسم پیشگرد کارپوس آترید سوارة یه. ا. می‌لعکوماو عمل می‌کرد. آترید ایکسپیدیسیانی حصار به سرحد غربی تا-جیکستان امروزه رسیده، خود همان روز به ریگر، 20 فوریه به حصار و قراتاغ و 21 فوریه به دوشن­بی آمد. در همه جا اهالی کارپوس ایکسپیدیسیانی حصار را با خوشنود پیشواز می‌گرفت. ، با     یاری اهالی محلی ،؛در دوام ماه فوریه و اوّل آوریل 1921 در تمام تیرّیتاریة بخارای شرقی حاکمیت ساویتی برپا کرده شد. عملیات خربی آترید ایکسپیدیسیانی حصار در قلعیخم به اتمام ر­سید و آترید مه‌ای 1921 به وادی حصار برگشت.

در زد و خوردهای آترید ایکسپیدیسیانی حصار با دشمنان حاکمیت ساویتی آ. تاش‌محمداو، ا. رحمان‌اف، ف. خوسیی­ناو، س. قلندراف، س. نظراو، ش. سولیماناو، ا. اخمداف، ا. نبی‌اف برین فرزندان صادق خلق تا­جیک متانت و مردانگی نشان دا­دند. آترید ایکسپیدیسیانی حصار رمز دوستی خلقهای مملکت سیرملت ما و امثال یاری بی‌غرضانة خلق کبیر روس بود.

دبیات: مکشاو ا. و. ، استناولینی ساویتسکایی ولست و تسینترلنام ا یوج­نام تدجیکیستنی، استالینبد، 1957؛ استاریه. تدجیکسکاگا نراده، تام 3، کنیگه 2، مسکو. 1963؛ ا ر ک ا ا و م. ، استاریه گرج­دنسکایی واینы و تدجیکیستنی، دوشنبه، 1972.