آکروگ اوطانامی چوکات، در هیت ولایت مگدن رسفسر. در شمال شرق ا.ج.ش.س. واقع است. 10 دسامبر 1930 تشکیل شده است. آکروگ اوطانامی چوکات نیمجزیرة چوکات را، که به آن قسم متیریک و جزیرههای ورنگیل، ایان، ارکمچیچین، رتمناو و غیره داخل میشوند، دربر میگیرد. آن را بحرهای سیبری شرقی، چوکات و بیرینگ احاطه کردهاند. مساحتش 737 هزار کیلومتر2. اهالیاش 139 هزار نفر (1979). آکروگ 8 ریان مأموری، 2 شهر و 18 پاسیالکة تیپ شهر دارد. مرکزش شهر اندыر.
طبیعت. ساحلهای بحرهای سیبری شرقی و چوکات نه چندان کج و که-لیبند. خلیج چون خلیج کلانترین آکروگ است. بهر بیرینگ فیاردهای قلهای و چقور (خلیجکهای پراویدینی، گلوباکیه و غیره) ، اینچنین خلیجهای کلان (لورینتیی، میچیگمین، اندыر و غیره) دارد. پهنکوه و کوههای زیاد موجودند.
در قسم مرکزی آکروگ پستی باتلاقزار اندیر واقع است. در قسم شمال آن قطارکوه پیکولنیی (نقطة بلندترینش 1381 متر) ، کوه چوکات (نقطة بلندترینش 1843 متر) و در شمال غرب پستی اندیر پهنکوه اندیر جایگیر است. در غرب آن قطارکوه انیوی پیوست شوده است (نقطة بلندترینش 1735 متر). در قسم جنوب و-غربی آکروگ دامنههای پهنکوه یوکگیر جایی دارند (بلندیاش 500-700 متر). در شمال قد-قد ساحل بهر پستیهای چون و ونکریم هستند. ثروتهای زیرزمینیاش: قلعگی، سیماب، انگشتسنگ، انگشت بور، گاز و غیره میباشند.
یقلیمش قهرتون، در ساحلها خنک و در ناخیههای داخلی کانتینینتی شدید. زیمیس-تانش 8-9 ماه دوام میکند. حرارت میانة ژانویه 38-55° سیلسیه. شمال های سخت میوزند. تابستانش کوتاه و صلقین و سیرباران است. حرارت میانة ژوئیه در شمال 5-8° سیلسیه، در پستی اندыر 13-14° سیلسیه. بارشات سالانه 200-500 میلیمیتر. دورة نشو نباتات 75-101 روز. همه جا را یخبندی بسیارساله فرا گرفته است. دریاها به حوزة اقیانوسهای یخبستة شمالی و آرام منسوبند.
دریاهای کلان: اندیر (شاخابهایش بیلیه، mین، تنیوریر) ، کالیمه. کولهای کلان: کرسنایی، ایلگ-گیتخین، پیکولنیی. خاک آکروگ اوطانامی چوکات اساساً کوهی و تندروی میباشد. در پستیها گلیی، گلیی و باتلاقی، تارفی و گلیی، خاک ساحل دریاها و جنگلهای سیرک خاکستری و گلییست. وادی دریاهایی، که خاک الّیوویلی و تارفی و خاکستری دارند، برای کشت استفاده میشود.
الم نباتاتش اساساً تندرویست. گلسنگ و اشنزارها چراگاههای گوزها میباشند. در حوزة دریای اندیر سفیدار، توس و نسترن و قرقات، تمشک و غیره میروید. عالم هیوانات: روباه شمالی، روباه، گرگ، سنجاب، سگآبی، زرگوش، خرس بور و سفید، گوزن شیمالی، کلّهموش مشکین و غیره. از پرّندهها کبک سفید و تندروی، مرغابی، غاز، قو، گگه و غیره وامیخورند. بحرها از ماهی (کیته، گاربوشه، لوچماهی) و هیوانهای بحری (مارج، نیرپه، کیت اشهبی) بایند.
هالی. اهالی آکروگ اوطانامی چوکات اساساً از چوکچیها، ایسکیماسها، ایوینکها، یوکگیرها و روسها، اکراینها، بیلاروسها، تاتارها و دیگر عبارت است. ز-چه اهالی در 1 کیلومتر2 0، 2 نفر. اهالی بیشتر در ساحل بحرها و وادی دریاها زندگی میکند.
معلومات تاریخی. آدمان در تیرّیتاریة حاضرة آکروگ اوطانامی چوکات هنوز در دورة پلیالیت زندگی میکردند. اجداد ایسکیماسها، که با شکار و ماهیداری مشغول بودند، گرپون و زورق اختراع کرده، کیت، مارج و نیرپه را شکار میکردند. در آخر عصر 1 میلاد اجداد چوکچیهای و کاریکها گوزن را رام کرده، با پرورش آن مشغول شدند. در عصر 17 چوکات به هیت دولت روس همراه کرده شد.
در اندیر محلههای روسها پیدا شدند. از میانة عصر 19 و بعدتر صناعتچیان و سوداگران امیریکایی اهالی تهجایی را غارت میکردند. چوکچیها و دیگر خلقهای آکروگ در ابتدای عصر 20 ساخت اولادی را از cap میگذراندند. خواجگی آنها خصوصیت پتریرخلی داشت. روالوتسیة کبیر سوسیالیستی اکتبر اهالی تیرّیتاریة حاضرة آکروگ اوطانامی چوکات آکروگ اوطانامی چوکات را از ظلم ملّی و استثمار آزاد نمود. در پاسیالکة اندیر 16 نوامبر 1919 کامیتیت روالیوسیانی چوکات تشکیل شد. شرکت امیریکایی «سوینسان» از حقوق ماهیگیری محروم شد.
برای بهتر نمودن سودا چارهها اندیشیده شدند. امّا باقیماندة عسکران کالچک 31 ژانویه 1920 تبدّلات ضد روالوتسیانی گذرانده، اعضایان کامیتیت روالوتسیانی را قتل نمودند. گوردیة سرخ کالچکچیان را تارمار و حاکمیت ساویتی را برقرار کرده کاملاجرایة ایزد اندیر انتخاب گردید، که 6 ژانویه 1921 به کامیتیت خلقی روالوتسیانی تبدل داده شد.
تودة گوردییچیان سفید بریچ-باچکریاو اکتبر 1921 از ولدیواستاک به ساحلهای آخاتسک و کمچتکه داخل شدند. آتریدهای ارمیة سرخ با راهبری گ. ا. چوبراف آوریل 1923 قوّههای اساسی گوردییچیان سفید را تارمار کردند. 2-5 آگوست سعیزد i نمایندگان کامیتیت روالوتسیانی دهات و والاست اندیر تأسیس یافت. سال 1923 در االین ساویت ریانی چوکات تشکیل گردید و در cap تا سر نیمجزیرة چوکات حاکمیت ساویتی برپا کرده شد. در سالهای پنجسالخای پیش از جنگ کالّیکتیوانی خواجگی قشلاق و سید و شکار آغاز یافت.
گوزنپروری و شکار هیوانهای بحری رواج یافت. چوکچیها و ایسکیماسها صاحب الفبا گردیده، بیسوادی اساساً برهم داده شد. انتیلّیگینسیة ملّی تشکّل یافت. 10 دسامبر 1970 آکروگ ملّی چوکات (از سال 1977 آکروگ اوطانامی چوکات) تشکیل شد، که آن تمام ناحیههای اندیر و چوکات شرق دور و اینچنین یک قسم رسّ یاقوت را در بر میگرفت. ساکنان چوکات در سالهای جنگ بزرگ وطنی در مبارزة ضد فاشیستان غارتگر نیمیس فعالانه اشتراک کردند. آکروگ اوطانامی چوکات سالهای بعد جنگ در ساختمان سوسیالیستی به موفقیّتهای کلان نایل گردید صناعت استخراج طلا، متالهای رنگه، ساختمان راهها با سرعت ترقّی کردند. آکروگ اوطانامی چوکات با آردین بیرقی
سورخ میدیت (1970) ، آردین دوستین خلقها (1972) مکافاتانیده شده است.
خاجگی. صناعت استخراج معدن در اقتصادیات آکروگ اوطانامی چوکات جای اساسی را میگیرد، که آن از کارخانههای استخراج متالهای رنگه، قلعگی (ولکومسی) ، سیماب (پلمینّایی) و انگشتسنگ (بیرینگ، اندیر) عبارت است. ستنسیة الکتری اتمی بلیبینا، تاس-ا چون و گراس-ا ایگویکینات عمل میکنند. صناعت سید و کارکرد ماهی، استحصال مصالح بناکاری (اندیر، پیویک، بلیبینا) و خوراکواری خیلی پیش رفت.
اکروگ سال 1978 28 ساوخازها داشت. ساحههای اساسی خواجگی آن گوزنپر-وری بوده، شمارة آن سال 1977 به 565 هزار cap رسید. ساحة عنعنوی خواجگی اهالی تهجایی-ماهیگیری، شکار هیوانهای موییندار و بحری. کسب اساسی اهالی شکار روباه شمالی، نیرپه و مارج میباشد. پرورش چاروای شیرده، پرّنده و خوکپروری ساحة نو خواجگی آکروگ اوطانامی چوکات میباشد.
اکروگ اوطانامی چوکات سال 1978 (به حساب هزار cap) 2، 0 گاو، 3، 8 خوک داشت. در فیرمههای مخصوص روباه شمالی پرورش کرده میشود. نقلیات اساسی-بحری و هوایی. بندرها: لیویک، پراویدینی، اندیر، ایگویکینات و غیره. راههای م و-ام ماشینگرد: پیویکویک-کرسنارمییسکیی-کُمسومولسکیی، ایگ-ویکنّات-اولتین، زیلیانыی مыس-بلیبینا و گ. د-های اندыر، ویلیکیه و گ. کشپتیگردند.
ساختمان مدنی. تا روالوتسیة آکتیبر چوکچیها تماماً بیسواد ب و-دند. سال تحصیل 1914/15 در آکروگ اوطانامی چوکات 1 مکتب ابتدایی بود، که 40 خواننده داشت. مکتب میانه نداشت.
سال تحصیل 1978/79 در 36 مکتب معلومات عمومی 27، 6 هزار طلبه، در 1 آموزشگاه کسبهای تیخنیکی 310 طلبه، در آموزشگاه پیدگاگی 184 خواننده میخواند. در آکروگ سال 1978 94 کتابخانة عامّوی، موزی کشورشناسی، 111 کلوب، 179 دستگاه فیلمنشاندیهی بود. سال 1979. آکروگ 570 دُختُر، 1656 کارکوان میانة طبّی و در بیمارخانهها 2200 کت داشت.
گزیتههای آکروگی «ساویتکان چوکاتکه» («چوکاتکة ساویتی»، از سال 1953، به زبان چوکچی) و «ساویتسکیه چوکاتکه» (از سال 1933) نشر میشوند. برنامههای رادیو به زبان چوکچی و روسی شنوانیده میشوود. اهالی به واسطة ستنسیة «آربیته» برنامههای تلویزیون مرکزی را تماشا میکند.
دبیات. چوکچیها تا روالبتسیة کبیر سوسیالیستی اکتبر ادبیات خطّی نداشتند. شکلهای گوناگون ادبیات دهانکی پهن شده بود و بس. س-یاست حاکمیت ساویتی دایر به مدنیت، ترتیب دادن الفبای چوکچیها (1931) و پهنشوی زبان روسی برای به وجود آمدن ادبیات چوکچیها زمینه گذاشتند.
کلسّیکان روس و ایجادیات نویسندگان ساویتی و. گ. تن-باگارز، ت. 3. سیاموشکین، ن. ا. شوندیک و دیگر به تشکّل ادبیات چوکچیها تأثیر رساندند. نویسندة نخستین چوکات تیناتاگین (ف. تینیتیف، 1920-1940) کتاب «افسانههای چوچ و» (1940، به زبان چوکچی و روسی) را ترتیب داد. سالهای 1950-60 نثرنویسان یو. س. ریتخه و (تولد 1930) ، و. یتیرگین (تولد 1919) و شاعران و. گ. کیولکوت (1929-63) ، ا. ا. کیمیتول (تولد 1938) ، و. تیمنیتوگی (1935-1965) ، م. و. ولگیرگین (تولد 1939) ، و. تینیسکین (تولد 1945) و دیگر به میدان آمدند. نویسنده یو. س. ریتخه و در ا.ج.ش.س. و خارجه مشهور است.
مولّیف در مجموعة حکایههای «روایت چوکات» (1956) ، اثر سهجلدة «اییام آبشوی برف» (1958) ، رمانهای «قیرو آستانه» (1970) ، «برف سفید» (1975) و دیگر اثرهای خود را به تاریخ زندگی خلق چوکات و نوسازی حیات اجتماعی آن بخشیده است. تأثیر فلکلور در ادبیات چوکات کلان است. اثرهای نویسندگان چوکات به زبان خلقهای ا.ج.ش.س. و به زبان چوکچی نیز اثرهای نویسندگان خلقهای اتّفاق ساویتی ترجمه میشوند.