مورشید

مورشید (عربی*~ ارشادکننده، راهنما، پیر) ، در تصوّف شخصی را گویند، که به توفیل ریاضت بدن، ذکر بردوام (خفی یا جهری) ، سما و غذا، سیر و سلوک، مجاهده و مشاهده، زهد و تقوا و وجد و عرفان به درجة شیخی یا مرتبة قطبی رسیده، در جریان طریقت مریدان را راهبری می‌­نماید. بعضی مرشدها سرور سلسله‌های تصوّف یا اساس‌گذار آن می‌باشند. مرشدها را وابسته به مضمون و مندرجه و طرز فعّالیّتشان به دو گروه-نظریاتچی و عملیاتچی تقسیم کردن ممکن است. مرشدان نظریاتچی در تحوّل، تشکّل و تکامل اساسهای علمی تصوّف موقع داشتند (بایزید بیستامی، منثور حلاج، نجم‌الدّین کبری، علی همدانی و دیگر). بعضی مرشدها با نکته‌های پراگریسّیوی و آزاده‌ادیش خود (شطحیات بایزید بیستا­می، اناالحق منثور حلاج، وحدت وجود عبدالرحمان جامی و امثال آن) به انکشاف تاریخ افکار فلسفی فارس-تاجیک سهم بزرگ گذاشته‌اند. در این زمان بعضی مرشدهای ارتجاعپرست از موقع خود استفاده برده، در نتیجة استثمار مریدان و اندوختن مال و اموال به ملکداران کلان تبدل یافتند.

دبیات: ب ا ر ت ا ل س ا. ه. ، صوفیزم ا سو­فییسکیه لیتیرتوره، مسکو، 1957.

m. سلطاناو.