خاجموعمین

خاجموعمین، کوه نمکیست در pیان واسی ویل. کولاب. 4 کم جنوبتر از پتش واسع و 24 کم جن. غربتر از ش. کولاب، در ساحل چپ د. یخس و (یاغس و) واقع گشته است. کوه xاجموعمین یکی از کلانترین در جهان گنبذهای نمک می‌باشد. طرح آن از بالا دایره‌شکل بوده، از پهلو به کانوس سربُریده مانندی دارد. دیمیتر گنبذ بیشتر از 8 کم؛ بلندی‌اش از س. ب. 1336 م، از سطح وادی د. یخس و قریب 700 م. تمام کوه از نمکسنگ سفید سبزتاب، بنفش یا سرخچه‌تاب عبارت است، که روی آن را قَبَت (0-1     42 م\ جنسهای گیپس و انگیدریتدار پوشیده است.

نیشیبیهای کوه xاجموعمین جریدار، بعضاً راست دیوارمانندند. بلندی جریها 50-150 م. جا-جا در تنة جریها شوشه‌ها (ستلکتیتها)-ا نمکی آویزانند. بالای کوه چقوریهای بسیاری دارد. ساخت کوه نمک به زمبوروغ عظیمی شباهت داشته، گنبذ آن در روی زمین و پایهش در زیر زمین جایگیر شده است. چقوری ریشة کوه نمک تا امروز معلوم نیست. نمک در کولهای شور آخرهای دورة یوره از تهشینشه‌ای حاصل شده است. تخمین می‌رود، که گنبذ نمک در اوّلهای دورة چارمین (انتراپاگین) طبقة جنسهای بالاخابیده را رخنه کرده برآمده است. ذخیرة تخمینی نمک xاجموعمین 40-50 ملرد ت می‌باشد. از دامنه و نشیبیهای xاجموعمین 163 چشمة شور جاریست، که بعضی آنها در زواد نمک واسع برای گرفتن نمک استفاده می‌شود. گنبذ نمک xاجموعمین از جهت بزرگی و بلندی خود یکی از یادگاریهای برجستة گیالاگی تاجیکستان به شمار می‌رود.

و. ا. الیزراف.