فیترت

فطرت (تخلّص؛ تخلّص نخستینش مجمر؛ نام و فمیلیش عبدالرّئوف عبدالرّحیماو؛ 1886، بخارا-1937، تاشکینت) ، نویسنده و عالم تاجیک. پروفسور (1924). در مدرسة میر عرب بخارا و انستیتوت استنبول خوانده است. راهبر حرکت جدیدی و یکی از سروران جمعیّت ادبی پان‌ترکیستی «چیغتایی گورونگ» («صحبت اهل چیغتایی») بود. اعضای پرتیة کمونیستی بخارا (1918-24). ناظر معارف خلق رخسب (1921) ، جا‌نشین رئیس شورای ناظران خلق (19122) ، اعضای بیورای سیاسی پرتیة کمونیستی بخارا بود. در انستیتوت زبانهای شرقی لزریف مسکو (1923-24) ، انستیتوت دولتی تدقیقات علمی رسّ ازبکستان (1926) ، آکادمی پیدگاگی سمرقند، دارالمعلمیل بخارا و تاشکینت کار کرده است. فطرت در انکشاف نثر بدیعی تاریوالیوسیانی تاجیک فعالانه اشتراک داشت. در ساحة نظم به سرآمدایه ادبیات کسلسّیکی پیروی می‌کرد. یک مدّت او در زیر تأثیر حرکت پان‌ترکیستی راه ختا را پیش گرفت. پس از سال 1925 راه درست ایجادی را انتخاب کرد. در انقلاب مدنی تاجیکستان و ازبیکستان اشتراک نمود. فطرت آثارش را به زبانهای تاجیکی («مناظره»، 1909؛ «سیهه»، 1911؛ «بیانات سییاه هند»، 1914-42؛ «رهبر نجات»، 1915؛ «شورش واسع»، 1927؛ «امارت بخارا»، 1930 و غیره) و ازبکی («محبّت صمیمی»، 1919؛ «قیامت» 1923؛ «آشوبگران هند»، 1920؛ «ابولفیزخان»، 1924) تألیف کرده است. راجع به نظم، از جمله وزن عروض، اینچنین عاید به حافظ ابهی و سیفی اسفرنگی و دیگر سرآمدان ادبیات تاجیک و ازبک تدقیقات دارد. در ایجادیات فطرت اختلاف زیادی به نظر می‌رسد. مثلاً، اگر در «مرآت خیر-البشر» نام داستان تاجیکی‌اش غایه دینی را ترغیب کرده باشد، در پاوست «قیامت» بر ضد آن برآمده است.
خ. میرزازاده.