جزیرة سخلین

سخلین، جزیره‌ای است در ساحل شرقی آسیا، در هیت ولایت سخلین ریسپوبلیکة ساویتی فدراتیوی سوسیالیستی روسیه رسفسر. از شمال به. جنوب (از دم.-الیزویته تا دم. کریلان) به مسافة 948 کیلومتر طول کشیده است. برش به حساب میانه تقریباً 100 کیلومتر. مساح. 76، 4 هزار کیلومتر2. با بحرهای آخاته و یپاپ احاطه شده است. سخلین را از متیریک گلوگاه تاتار و در جنوب از جزیرة خاکّیدا (یپاپیه) گلوگاه لپیروز جدا کرده‌اند.

ساهیلهای سخلین نسبتاً کج و کلیب، خلیجهای کلان-انیوه و تیرپینیه، نیم‌جزیره‌هایش شمیدت، تیرپینیه، تانینا-الیوه و کریلان. ساحلهای ناحیه‌های کوهی فرازند. ریلیف سخلین را کوههای بلندیشان میانه و پست و همواریها (کلانترینشان سخلین شمالی) تشکیل می‌دهند. در قسمهای مرکزی و جنوبی، قد-قد ساحلها کوههای سخلین غربی و سخلین شرقی (بلندی‌اش تا 1609 متر، کوه لاپتین) واقع گشته‌اند، که آنها را پستیهای تیم-پارانه‌ای و سوسونه‌ای از هم جدا کرده‌اند. از ثروتهای زیرزمینی نیفت و گاز و انگشت اهمیت صناعتی دارد. در سخلین اینچنین کانهای طلا، معدن سیماب و غیره‌ها موجودند. اقلیمش مسّانی معتدل. به سخلین نسبت به متیریک زمستان خنک بیشتر سیربارش و تابستان صلقین و سیرباران خاص است. ساحلهای شرقی‌اش نسبت به غربی‌اش خنکترند. حرارت میانة ژانویه در قسم شمال جزیره از-17، 7 تا-24، 5°سیلسیه، در جنوب از-6، 2 تا-12°سیلسیه. در سخلین زمستان 5-7 ماه و تابستان همگی 2-3 ماه دوام می‌کند. بارشات سالانه در ساحلهای غربی 600-850 ملّیمیتر، در قسمهای میانه 500-750 ملّیمیتر، در شمال سخلین بیشتر از 400 ملّیمیتر، در کوهها 1000-1200 ملّیمیتر. دریاهای اساسی‌اش: تیم و پاراپه‌ای. عالم هیوانات: خرس، روباه، راسامخه، سه-مور، سنجاب، بروندوق، گوزن شمالی، کبرگه و غیره. در آبهای نزد ساحلها هیوانات بحری (سیووچ، کلن، گربة آبی) زندگی می‌کنند. در بارة خواجگی و اهالی سخلین نگرید، نیز سخلین، ولایت.
سخلین را در عصر 17 اروپاییان کشف کرده‌اند. آخر عصر 18 بحرنورد فرنسوی ج. ف. لپیروز و اوّل عصر 19 ادمیرل روس ا. ف. کروزییشتیرن سخلین را آموختند. سالهای 1848-49 ایکسپی-دیسیة گ. ا. نیویلسکیی جزیره بودن سخلین را مقرّر نمود. موافق شرطنامة روس و ژاپن (1875) سخلین ملک روسیه دانسته شد. از سالهای 60 عصر 19 حکومت پادشاهی این جا را به بدرگگاه تبدل داد. از نیمة دوّم عصر 19 روسها به تدقیق و از خود کردن سخلین شروع نمودند. سال 1890 انتان پاول‌افیچ چخاو به سخلین آمده بود. بعد جنگ روس و ژاپن (1904-1905) موافق شرطنامة صلح پارتسموت (1905) سخلین جنوبی به ژاپن گذشت. سال 1909 در تیرّیتاریة سخلین شمالی ولایت سخلین (مرکزش شهر الکساندروفسک) تشکیل یافت. سالهای 1918-1920 سخلین شمالی را گوردییچیان سفسد اشغال کردند، س-های 1920-25 آن در زیر استیلاپ ژاپن مبنده بود. از مة 1925 به هیت ریسپوبلیکة ساویتی فدراتیوی سوسیالیستی روسیه رسفسر گذشت. آگوست 1945 قشونهای ساویتی سخلین جنوبی را آزاد کردند و در اساس قرار کانفیرییسیه‌های قریم و پاتسدم (1945؛ آن به اتّفاق ریسپوبلیکه‌های ساویتی سوسیالیستی سایوز ساویتسکیخ ساتسیلیستیچیسکیخ ریسپوبلیک ا.ج.ش.س. برگردانیده شد. سال 1940 در هیت کشور خبروفسک ولایت سخلین جنوبی تأسیس یافت. 2 ژانویه 1947 ولایت مستقل سخلیپ تشکیل گردید، که آن جزیرة سخلین، گلجزیرة کوریل، جزیره‌های ما-ناران و تیولینییره در بر می‌گیرد.