بازوبند

بازوبند، مصنوعات آرایشی زرگری، دستبند حلقه‌شکل زینتی، که زرگران از طلا، نقره، مس و دیگر اشیای گرانبها در شکل دوره می‌سازند و آن را زنان (بیشتر) و مردان به گردن یا بازو می‌آویزند. در زمانهای پیش هر چیز حلقه‌شکل آرایشیافته و بی‌آرایش را، که در بازو بس­ته شود، بازوبند می‌نامیدند. بازوبند زنان از بازوبند مردان با آن فرق می‌کند، که زیب و زینت نفیس و آرایشی بیش­تر دارد. بازوبند مردان معمولاً ساده بوده، برای پادشاهان، پهلوانان و شخصیتهای معروف با سنگهای گرانبها زینت داده می‌شد. در زمانهای پیش بازوبند مخصوصی از فلزات قیمت ساخته می‌شد، که آن را به بازوی پهلوانان می‌بستند. در گذشته بعضی چیزها، به مانند رشتة تسبیح، دوال (تسمة چرمین) و غیره را، که به دستة شمشیر می‌بستند، نیز بازوبند می‌نامیدند. حتّی پهلوانان در کمربند خود دوال (تسمه)-ا می‌بستند، که شبیه بازوبند بوده است. در این خصوص در «شاهنامه» فردوسی آمده است:

گرفتم لوایه کمربند اویی،

بیفشوردمش سخت پیوند اویی.

شکل دیگر معمولترین بازوبند قوتیچة دایره‌شکل درازرو می‌باشد، که بیشتر در بین زنان معروف است، ولی آن را به بازو نمی‌بندند، بلکه به گردن می‌­اویزند. این نوع بازوبند در قالب جعبه یا قوتیچة دایر­شکل درازرو بوده، دو طرفش سرپوش دارد. در سرپوشها زنجیره نصب می‌کردند. به پایان بازوبند از سیم باریک طلا و یا نقره پنجره‌های خردکک سه‌گوشه یا آویزه‌های زینتبخش می‌اویختند. از سبب مقدّس بودن شمارة هفت تعداد این پنجره‌ها یا آویزه‌ها هفت عدد بود. در پایان این پنجره‌ها گاهی تنگه، سکّه یا زنگولچه‌ها کشال می‌نمودند. روی بازوبند را خاتم‌کاری کرده، با سنگهای گرانبها آرایش می‌دادند. در بالای بازوبند زنان دو گوشک موجود است، که در آن زنجیر دراز بسته می‌شود و آن برای به گردن یا زیر بغل آویزان کردن است. در روی بازوبند هنرمندان با مهارت خاصه نقش و نگار حکاکی می‌کردند. بازوبندهای گذشته خیلی زیبا بودند، در روی آنها مصرعی یا اندرزی ثبت می‌گردید. در سرپوش بازوبند طبق تقاضای فرمایشگر سنة تاریخی یا کلمة مهمّی حکاکی کرده می‌شد، که این از زرگر مهارت مخصوص را طلب می‌نمود. بازوبند برای اروسشونده از جانب پدر، برادر و همسر تحفة ارزشمندی بود. در درون بازوبند گاهی تومار، دعا، نوشتة مهم و گاهی پول می‌گذاشتند. امروزها نیز در بعضی روستاها بازوبند موجود است. در فلکلور تاجیک نیز اصطلاح بازوبند به کار رفته است. یکی از بدیهه‌های تاجیک «بازوبندم را بده» نام دارد:

 دوختر:

بچة همسایه، می‌گم بازوبندم را بده،

بازوبند و گوشوار و گلوبندم را بده.

جوان:

دوختر همسایه، می‌گم بازوبندت به ما نیست،

بازوبند و گوشوار و گلوبندت به ما نیست.

دوختران:

بچة همسایه، می‌گم بازوبندش را بده.

بازوبند و گوشوار و گلوبندش را بده.

جوانان:

دوختر همسایه، می‌گم بازوبندت به ما نیست،

بازوبند و گوشوار و گلوبندت به ما نیست.

در گذشته بازوبند حلقه‌شکل را موهره نیز می‌گفته‌اند، که فردوسی در «شاهنامه» از آن چنین یادآور شده است:

به بازوی رستم یکی موهره بود،

ک آن موهره اندر جهان شهره بود.

روستم به تهمینه می‌گوید، که اگر پسر تولد کو-نی، موهره را، یعنی بازوبند را به بازوی او بند:

و-ار ایدون، که آید ز اختر پسر،

بیبندش به بازو نشان پدر.

در بین مردم بازوبند قرآنی نیز موجود بوده است، که از متاع در شکل حلقه با آیتهای قرآن تهیه ن­موده، به بازو می‌بستند و آن را «بازوبندی» می‌گفتند. در زمان ما نیز در بازوی پسران، دختران، مردان و زنان گاهی بازوبند بسته می‌شود، که آن از متاع یا چرم است و در درونش چندی از آیتهای قرآن نوشته شد­ست. این نوع بازوبند گویا شخص را از نیروهای شیتانی، جن، بلا، چشم بد و مانند اینها زمین نگه می‌دارد.

ر. رحمانی.